Adhurime dhe praktika

RREGULLAT E HAXHIT

RREGULLAT E HAXHIT

RREGULLAT E HAXHIT 1. Të konsultohet me të dijshmit, për të shfrytëzuar përvojën dhe diturinë e tyre rreth haxhit. 2. Të falë namaz Istihare (namaz që bëhet kur nuk dimë si të vendosim për një punë). Me këtë nuk kemi për qëllim vetë haxhin, sepse ai është mirësi dhe ibadet e nuk ka dyshim në të, por me Istiharen kemi për qëllim kohën e nisjes, grupin të cilin do ta shoqërojë dhe mjetin me të cilin do të udhëtojë. 3. T’i mësojë rregullat e haxhit. E nëse nuk ka pasur mundësi t’i mësojë,...

RREGULLAT E AGJËRIMIT

RREGULLAT E AGJËRIMIT

RREGULLAT E AGJËRIMIT 1. Muslimani duhet të largohet prej fjalëve të pavërte-ta dhe të mos punojë sipas tyre. Të largohet prej shpifjes, fjalëve të turpshme, sharjes dhe dëmtimit të njerëzve sipas hadithit: “Kush nuk largohet nga rrena dhe veprat e ngjashme me të, le ta dijë se Allahu xh.sh. nuk është i nevojshëm për urinë dhe etjen e tij.” (Transmetojnë Buhariu dhe Muslimi) Dhe hadithit: “Agjërimi është mbrojtës e, kur agjëroni, mos thoni fjalë të turpshme dhe mos e ngrini zërin. Nëse ndokush ju fyen (provokon) ose ju mëshon, thoni: “Unë...

Disa kontribute të ekonomiksit Islam

Nga PhD. M. Umer Chapra - Diskutimi i mësipërm nuk duhet të na bëjë të mendojmë se dy disiplinat janë tërësisht të ndryshme. Një nga arsyet kryesore është se subjekti i studimit të të dy disiplinave është i njejtë, përndarja dhe shpërndarja e burimeve të kufizuara. Një arsye tjetër është se të gjithë ekonomistët konvencionalë nuk kanë qenë asnjëherë vlerë-asnjanës. Ata kanë bërë gjykime vlerore në përputhje me besimet e tyre. Siç konstatohet më lart, edhe paradigma e ekonomiksit konvencional ka ndryshuar në vazhdimësi – roli i qeverisjes së mirë ka arritur një shkallë të lartë njohjeje dhe injektimi i një dimensioni moral është theksuar nga një numër i madh ekonomistësh në zë. Pak a shumë, ekonomistët myslimanë kanë përfituar shumë nga metodat e zhvilluara nga ekonomiksi neoklasik, kejnesianist, social, humanistik dhe institucional ashtu dhe nga shkenca të tjera shoqërore dhe do të vazhdojnë të përfitojnë edhe në të ardhmen.

 

Gabimi i teorisë së “Hendekut të Madh”

Një numër konceptesh ekonomike u zhvilluan në ekonomiksin islam shumë më herët se në atë konvencional. Ato mbulojnë një numër fushash duke përfshirë metodologjinë ndërdisiplinore; të drejtat e pronësisë; ndarja e punës dhe specializimi; rëndësia e kursimeve dhe investimeve për zhvillimin; roli i kërkesës dhe ofertës në përcaktimin e çmimeve dhe faktorët që ndikojnë mbi kërkesën dhe ofertën; roli i parasë, këmbimit dhe mekanizmit të tregut; karakteristikat e parasë, falsifikimi, zhvlerësimi i parasë dhe ligji i Greshamit; zhvillimi i çeqeve, letrave të kreditit dhe bankingu; oferta e punës dhe popullsia; roli i shtetit, drejtësia, paqja, dhe qëndrueshmëria e zhvillimit dhe parimet e taksimit. Nuk është e mundur që të sigurojmë një mbulim gjithëpërfshirës të kontributeve të dijetarëve myslimanë në ekonomiks. Vetëm disa nga kontributet e tyre do të nxirren në dritë më poshtë për të hedhur poshtë konceptimin e “Hendekut të Madh” për “mbi 500 vjet” që ekziston në historinë e mendimit ekonomik konvencional si pasojë e gjykimit të gabuar të Xhozef Shumpeter në Historinë e Analizës Ekonomike (1954), se periudha ndërmjet Grekëvë dhe Skolastikëve qe shterpë dhe joproduktive. Ky koncept është ngulitur mirë në literaturën e ekonomiksit konvencional siç mund të shihet nga referimi i vetë laureatit të çmimit Nobël, Dagllas North, në ligjëratën e tij të Nobelit të Dhjetorit 1993. Për pasojë, ashtu siç ka vërejtur edhe Tod Louri, “karakteri dhe komplikueshmëria e shkrimeve arabe është injoruar”.

Realiteti, gjithsesi, është se qytetërimi mysliman, që përfitoi shumë nga qytetërimet kineze, indiane, sasanite dhe bizantine, vetë bëri kontribute të pasura në aktivitetin intelektual përfshirë edhe mendimin socio-ekonomik, gjatë periudhës së “Hendekut të Madh” dhe, në këtë mënyrë, luajtën një pjesë në ndezjen e flakës së Lëvizjes së Rilindjes Evropiane. Edhe Skolastikët vetë qenë influencuar shumë nga kontributet e studiuesve myslimanë. Emrat e Ibn Sinës, Ibn Rushdit dhe Maimonidesit shfaqen në pothuaj çdo faqe të veprave të shekullit të trembëdhjetë.

 

Qasja shumëdisiplinore e zhvillimit

Një nga kontributet më të rëndësishme të ekonomiksit islam, përveç diskutimit të mësipërm të paradigmës, qe adoptimi i një qasje dinamike shumëdisiplinore. Dijetarët myslimanë nuk u fokusuan, në vëmendjen e tyre, vetëm në variablat ekonomikë. Ata e konsideronin mirëqenien e njeriut si produktin final të ndërveprimit për një periudhë të gjatë ndërmjet një numri faktorësh ekonomikë, moralë, socialë, politikë, demografikë dhe historikë në një mënyrë që asnjë prej tyre nuk është në gjendje të japë një kontribut optimal pa mbështetjen e të tjerëve. Drejtësia zuri një vend qendror në këtë sistem të tërë falë rëndësisë së saj kritike në botëvështrimin islam. Ekzistonte një vetëdije e mprehtë se drejtësia është e domosdoshme për zhvillimin dhe që, në mungesë të drejtësisë, do të përjetohej një rënie dhe copëtim.

Kontributet e dijetarëve të ndryshëm përgjatë shekujve duket se kanë arritur plotësimin e tyre në Mukaddime-n e Ibn Khaldunit, që fjalë për fjalë do të thotë “Hyrje”dhe që përbën vëllimin e parë të një historie shtatë-vëllimesh, e titulluar shkurt Kitab el-‘Ibar ose Libri i Mësimeve (të Historisë). Ibn Khalduni jetoi në një kohë (1332-1406) kur qytetërimi mysliman ishte në një proces rënieje. Ai donte të shihte një ndalje të kësaj dallge dhe, si një sociolog, ai e dinte se kjo nuk mund të ndalej pa hartuar mësimet e para nga historia, për të përcaktuar faktorët që çuan në lulëzimin e qytetërimit mysliman nga një shtrat modest dhe në rënien e mëvonshme. Prandaj, ai nuk qe i interesuar në njohjen vetëm të asaj që pati ndodhur. Ai kërkonte të njihte edhe si dhe pse ndodhi. Ai donte të paraqiste një kauzë dhe marrëdhënie ndikimi në diskutimin e fenomeneve historike. Mukaddimeh, është rezultat i këtij vizioni. Ajo përpiqet të përftojë parimet që drejtojnë ngritjen dhe rënien e një dinastie sunduese, shteti (deuleh) apo civilizimi (‘umran).

Sa kohë qendra e analizës së Ibn Khaldunit është qenia njerëzore, ai e sheh ngritjen dhe rënien e dinastive apo civilizimeve të varur shumë prej mirëqenies ose mjerimit të popullit. Për pasojë, mirëqenia e popullit nuk është thjesht e varur nga variablat ekonomikë, siç përvijon ekonomiksi konvencional deri vonë, por gjithashtu e ndërlidhur ngushtë edhe me faktorët moralë, psikologjikë, shoqërorë, ekonomikë, politikë, demografikë dhe historikë. Një nga këto faktorë vepron si mekanizëm shkrehës. Të tjerët mund ose jo, të reagojnë në të njëjtën mënyrë. Nëse ato nuk reagojnë në të njëjtin drejtim, atëherë kalbëzimi në një sektor mund të përhapet në të tjerët. Nëse, sidoqoftë, sektorët e tjerë reagojnë në të njëjtin drejtim me mekanizmin shkrehës, kalbëzimi fiton shpejtësi përmes një reagimi zinxhir ndërveprues, saqë bëhet e vështirë, me kalimin e kohës, të identifikohet shkaku nga pasoja. Kësisoj, ai duket të ketë pasur një vizion të qartë se si funksionojnë faktorët e ndryshëm në një mënyrë të ndërlidhur dhe dinamike gjatë një periudhe të gjatë kohe, për të nxitur zhvillimin ose rënien e një shoqërie.

Në këtë mënyrë, ai nuk adoptoi thjeshtëzimin e ekonomistëve neoklasikë me kufizimin e vetes në analizat statike afatshkurtra të tregjeve duke supozuar në mënyrë jorealiste që të gjithë faktorët e tjerë mbeten konstantë. Edhe në një periudhë afatshkurtër, çdo gjë mund të jetë në gjendjen e një fluksi përmes një reagimi zinxhir ndaj ndryshimeve gjithfarësh që zënë vend në shoqërinë njerëzore, edhe pse ato mund të jenë aq të vogla sa të mos perceptohen. Si rrjedhojë, edhe pse ekonomistët mund të adoptojnë supozimin e ceteris paribus për lehtësi analize, dinamika shumëdisiplinore e Ibn Khaldunit mund të jetë me e dobishme në formulimin e politikave socio-ekonomike që ndihmojnë përmirësimin e performancës së një shoqërie. Ekonomiksi neoklasik nuk arrin ta bëjë këtë sepse, siç pyeste me të drejtë Northi, “si mund të parashikohen politikat kur nuk kuptohet se si zhvillohen ekonomitë?” Ja përse, ai e quan ekonomiksin neoklasik “një metodë e papërshtatshme për të analizuar dhe parashikuar politika që do të nxisin ekonominë”.

Prapëseprapë, kjo nuk është gjithë ç’ka bërë ekonomiksi islam. Dijetarë myslimanë, përfshirë Ebu Jusufin (798), El-Meuardin (d. 1058), Ibn Hazmin (d. 1064), El-Sarakhsin (d. 1090), El-Tusin (d. 1093), Gazalin (d. 1111), El-Dimashkin (d. after 1175), Ibn Rushdin (d. 1187), Ibn Tejmijen (d.1328), Ibn el-Ukhuuah (d. 1329), Ibn el-Kajjimin (d. 1350), El-Shatibiun (d. 1388), Ibn Khaldunin (d. 1406), El-Makrizin (d. 1442), El-Deuuanin (d. 1501), dhe Sheh Uelijullahun (d. 1762) kanë dhënë kontribute të vlefshme në teorinë ekonomike. Depërtimi i tyre në disa koncepte ekonomike qe kaq i thellë, saqë një numër teorish të paraqitura prej tyre mund të quhen, pa asnjë dilemë, pararendëse të disa formulimeve moderne më të ndërlikuara të këtyre teorive.

 

Ndarja e punës, specializimi, tregtia, këmbimi dhe paraja, bankingu

Një numër dijetarësh kanë nënvizuar nevojën e ndarjes së punës për zhvillimin ekonomik, shumë kohë përpara se kjo të ndodhte në ekonomiksin konvencional. Për shembull, El-Sarakhsi (1090) pohonte: “Bujqit kanë nevojë për punën e endësit për të veshur veten, dhe endësi ka nevojë për punën e bujqve për të siguruar ushqim dhe pambuk prej të cilit bëhen rrobat..., dhe kështu sekush prej tyre ndihmon tjetrin të bëjë punën e tij...”. El-Dimashki, duke shkruar rreth një shekull më vonë, shtjellon me tej duke thënë: “Asnjë individ nuk mund të ngarkojë veten me të gjithë industritë, për shkak të jetës së shkurtër. Nëse ai përpiqet ta bëjë këtë, atëherë nuk do të jetë në gjendje të përsosë aftësitë për t’i kryer të gjitha. Industritë janë të gjitha të ndërvarura. Ndërtimi ka nevojë për qilimpunuesin, qilimpunuesi ka nevojë për hekurpunuesin, dhe hekur punuesi ka nevojë për minatorin, dhe të gjitha industritë kanë nevojë për parakushte. Që këtej njerëzit janë të detyruar nga rrethanat të grupohen në qytete për të ndihmuar njëri-tjetrin në përmbushjen e nevojave të përbashkëta”.

Ibn Khalduni përjashtoi leverdinë ose dëshirën e vetë-efiçencës, dhe theksonte nevojën për ndarjen e punës dhe specializimin duke treguar se “është e mirënjohur dhe e rrënjosur se qeniet individuale nuk janë vetiu në gjendje të kënaqin të gjitha nevojat e individit të tyre ekonomik. Ata duhet të bashkëveprojnë për këtë qëllim. Nevojat që mund të kënaqen nga një grup përmes bashkëveprimit janë shumë herë më të mëdha se ajo që individët janë të zotët të kënaqin vetë”. Në këtë rrafsh, ai ishte, mbase,themeluesi i teorisë së avantazhit krahasues, nderi për të cilën i është dhënë përgjithësisht David Rikardos, i cili e formuloi atë në 1817.

Diskursi i ndarjes së punës dhe specializimit, për pasojë, tregon një përqendrim në tregtinë dhe këmbimin, ekzistencën e një tregu mirëfunksional dhe të mirërregulluar përmes sistemimit efektiv dhe mbikëqyrjes, dhe paranë si një matës i qëndrueshëm e i besueshëm, institut i këmbimit dhe ruajtës i vlerës. Sidoqoftë, për shkak të bimetalizmit (qarkullimit të njëkohshëm të arit dhe argjendit) të cilët mbizotëronin atëherë, dhe kushteve të ndryshme të kërkesës dhe ofertës që përfaqnin dy metalet, norma e këmbimit ndërmjet tyre luhatej. Kjo qe ndërlikuar më tej nga zhvlerësimi i monedhave nga qeveritë në shekujt e mëvonshëm për të zgjidhur problemet e tyre fiskale. Meqë zhvlerësimi është në thyerje të hapur me qëndrimin islam të ndershmërisë dhe integritetit në të gjithë matësit e vlerës, praktikat frodulente në çështjet e monedhës në shekullin e katërmbëdhjetë dhe në vijim nxorën një sasi të madhe literature mbi teorinë dhe politikën monetare. Sipas Baekut, myslimanët duhet të konsiderohen si themeluesit dhe ndërtuesit e literaturës së zhvlerësimit në shekujt e katërmbëdhjetë dhe pesëmbëdhjetë.

Për të financuar tregtinë e tyre të brendshme dhe ndërkombëtare në rritje, bota myslimane zhvilloi gjithashtu një sistem financiar, i cili ishte në gjendje të mobilizonte të gjithë rezervën e burimeve monetare të botës islame mesjetare. Bujqësia, zejtarët, tregtia e produkteve të përpunuara dhe ajo në largësi të mëdha financoheshin përmes kësaj mënyre (Udovitch, 1970, fq. 180 dhe 261). Financierët njiheshin me emrin saraf. Që nga koha e kalifit abasid El-Muktedir (908-932), ata kishin nisur të kryenin shumicën e operacioneve që bankat moderne kryejnë sot (Fishel, 1992). Ata kishin tregjet e tyre, diçka e ngjashme me Uoll Stritin në Nju Jork dhe Lombard Strit në Londër, dhe përmbushnin të gjitha nevojat bankare të tregtisë, bujqësisë dhe industrisë (Duri, 1986, fq. 898). Kjo nxiti përdorimin e çeqeve (sakk) dhe letrave të kreditit (hauele). Fjala çek vjen nga fjala arabe sakk.

 

Kërkesa dhe oferta

Shumë dijetarë myslimanë duket se e kanë kuptuar qartë rolin e kërkesës dhe ofertës në përcaktimin e çmimit. Për shembull, Ibn Tejmije shkruante: “Rritja dhe ulja e çmimeve nuk është domosdoshmërisht pasojë e padrejtësisë së disa njerëzve. Ato mund të vijnë si pasojë e kufizimit të prodhimit apo importit të të mirave. Nëse kërkesa për një të mirë rritet dhe oferta për çfarë kërkohet ulet, atëherë çmimet rriten. Megjithatë, nëse kërkesa bie dhe oferta rritet, çmimet bien” (1961-3, Vëll. 8, fq. 523).

Edhe përpara Ibn Tejmijes, El-Xhahizi (869) shkruante afërsisht pesë shekuj më herët se “çdo gjë që gjendet në treg është e lirë për shkak të dispozicionit të saj (ofertës) dhe e shtrenjtë për shkak të mungesës së disponibilitetit nëse ka nevojë (kërkesë) për të” (1983, fq. 13), dhe se “çdo gjë, oferta e së cilës rritet, bëhet e lirë përveç inteligjencës, e cila bëhet më e shtrenjtë kur rritet” (ibid., fq. 13).

Ibn Khalduni shkoi edhe më tej duke vënë në pah se një rritje në kërkesë me një rënie në ofertë çon në rritjen e çmimeve, ndërsa një rënie në kërkesë apo një rritje në ofertë kontribuon në rënien e çmimeve (fq. 393 dhe 396). Ai besonte se ndërsa vazhdimi i uljes së madhe të çmimeve dëmton zejtarët dhe tregtarët dhe i nxjerr ato jashtë tregut, rritja e vazhdueshme e çmimeve prek konsumatorët. Çmimet e moderuara ndërmjet dy ekstremeve janë të dëshirueshme, sepse ata jo vetëm do t’u lejonin tregtarëve një nivel shoqërisht të pranueshëm kthimi, por gjithashtu do të sillnin edhe pastrimin e tregjeve, duke promovuar shitjet dhe duke gjeneruar një qarkullim dhe prosperitet të mjaftueshëm (ibid, fq. 398). Veçse, çmimet e ulëta janë të dëshirueshme për domosdoshmëritë sepse garantojnë ndihmë për të varfrit, që përbëjnë shumicën e popullsisë (ibid, fq. 398). Nëse do të përdorej terminologjia moderne, mund të thuhej se Ibn Khalduni zbuloi një nivel të qëndrueshëm çmimesh me një kosto jetese relativisht të ulët, nga pikëpamja e rritjes dhe barazisë në krahasim me periudhat e inflacionit dhe deflacionit. I pari prek barazinë, ndërsa i dyti redukton motivimin dhe efiçencën. Çmimet e ulëta për domosdoshmëritë nuk duhet të arrihen përmes ngurtësimit të çmimeve nga shteti; kjo shkatërron motivet për prodhim (ibid, fq. 279-83).

Faktorët që përcaktojnë kërkesën qenë, sipas Ibn Khaldunit, të ardhurat, niveli i çmimeve, madhësia e popullsisë, shpenzimet qeveritare, sjelljet dhe traditat e popullit dhe zhvillimi i përgjithshëm e prosperiteti i shoqërisë (ibid, fq.398-404). Faktorët që përcaktojnë ofertën qenë kërkesa, rendi dhe stabiliteti, norma relative e fitimit, shkalla e përpjekjeve njerëzore, madhësia e forcës së punës ashtu si edhe e dijeve dhe aftësive, paqja dhe siguria dhe sfondi teknik e zhvillimi i tërë shoqërisë. Të gjitha këto ngritën elementë të rëndësishëm në teorinë e tij të prodhimit. Nëse çmimet bien dhe çojnë në humbje, kapitali shkatërrohet, nxitjet për ofertën bien, duke shkaktuar një recesion. Tregtia dhe zejtaria do të vuajnë, për pasojë.

Kjo është mjaft e rëndësishme sepse si roli i kërkesës, ashtu edhe ai i ofertës në përcaktimin e vlerës nuk qe kuptuar mirë në Perëndim deri në fund të shekullit të nëntëmbëdhjetë dhe fillimi i shekullit të njëzetenjëtë. Ekonomisti paraklasik anglez Uilliam Peti (1623-87), Riçard Kantilon (1680-1734), Xhejms Stjuart (1712-80) dhe Adam Smith (1723-90), themeluesi i Shkollës Klasike, pohonin përgjithësisht vetëm rolin e kostos së prodhimit, dhe veçanërisht atë të punës, në përcaktimin e vlerës. Përdorimi i parë në shkrimet angleze i nocionit të kërkesës dhe ofertës ka mundësi të ketë ndodhur në 1767. Sidoqoftë, deri në dekadën e dytë të shekullit të nëntëmbëdhjetë roli i kërkesës dhe ofertës në përcaktimin e çmimeve të tregut nuk kishte nisur të vlerësohej plotësisht. Ndërkohë që Ibn Kalduni ishte shumë përpara ekonomiksit tradicional, ndoshta ai nuk kishte ndonjë ide për tabela kërkese dhe oferte, elasticiteti oferte dhe kërkese dhe më e rëndësishmja, çmimin ekuilibër, i cili luan një rol kritik në diskursin e ekonomiksit modern.

 

Financat publike - Taksimi

Shumë kohë para Adam Smithit (1790), i cili është i famshëm, mes të tjerash, për ligjet e tij të taksimit (barazia, siguria, lehtësia e pagesës dhe ekonomia në mbledhje) zhvillimi i këtyre ligjeve mund të gjurmohet në shkrimet e dijetarëve paraislamikë dhe islamikë, veçanërisht mbi nevojën që sistemi i taksave të jetë i drejtë dhe jo shtypës. Kalifi Umer dhe Umer ibn Abdul Aziz deklaronin se taksat duheshin mbledhur me drejtësi dhe shpirtbutësi dhe nuk duhet të shkonin përtej mundësive paguese të popullit. Taksambledhësit nuk duhet të privojnë popullin nga domosdoshmëritë e jetës, për asnjë arsye (Ebu Jusuf, 1933/34, fq. 14, 16 dhe 86). Ebu Jusuf, këshilltar i kalifit Harun er-Rrashid (786-809), argumentonte se një sistem i drejtë taksash do të sillte jo vetëm një rritje në të ardhura por edhe në zhvillimin e vendit. (Ebu Jusuf, 1933/34, fq. 111; shih edhe fq. 14, 16, 60, 85, 105-19 dhe 125). El-Meuardi gjithashtu, thoshte se sistemi fiskal duhet të ishte i drejtë si për taksapaguesin ashtu edhe për thesarin – “mbledhja e tepërt e taksave është shtypje ndaj të drejtave të popullit, ndërsa mbledhja e mangët është e pandershme ndaj thesarit publik” (1960, fq. 209; shih edhe fq. 142-56 dhe 215).

Ibn Khalduni nënvizoi me shumë forcë parimet e taksimit në Mukaddimeh. Ai citonte një letër të shkruar nga Tahir ibn el-Husejn, gjenerali i kalifit Me’mun, që këshillonte djalin e tij, Abdullah ibn Tahir, guvernator i Rakkas (Siri): “Pra, shpërndaji (taksat) midis të gjithë njerëzve barazisht, duke mos dalluar askënd për shkak të statusit shoqëror apo pasurisë, madje pa dalluar as zyrtarët e tu, oborrtarët apo ndjekësit. Dhe mos mblidh taksa prej dikujt kur kjo është jashtë mundësisë së tij”. Në këtë mesazh të veçantë, ai theksonte parimet e barazisë dhe asnjanësisë, ndërsa në vende të tjera ai nxirrte në dritë, gjithaq, parimet e aftësisë paguese dhe produktivitetit.

Efekti i taksimit në nxitjen dhe produktivitetin qe shpalosur kaq qartë nga Ibn Khalduni sa duket se ngërthente konceptin e taksimit optimal. Ai parashikoi thelbin e Lakores së Laferit, afro 600 vjet përpara Artur Laferit, në dy kapituj të tërë të Mukaddimes. Në fund të kapitullit të parë, ai vinte në përfundimin se “faktori më i rëndësishëm në prosperitetin e biznesit është lehtësimi maksimal i kufirit të taksimit ndaj tij, në mënyrë që të nxisë sipërmarrjen duke siguruar fitime më të mëdha (pas taksave) (fq. 280). Ai e shpjegonte këtë duke konstatuar se “kur taksat dhe tatimet janë të lehta, njerëzit kanë më shumë motive për të qenë aktivë. Për pasojë biznesi rritet, duke sjellë më shumë lumturi për popullin për shkak të taksave të ulëta..., dhe të ardhurat nga taksat gjithashtu rriten, më shumë se të gjitha vlerësimet” (fq. 279). Ai vazhdoi të pohonte se, me kalimin e kohës, nevojat e shtetit shtohen dhe normat e taksave rriten për të rritur të ardhurat. Nëse kjo rritje është graduale atëherë populli mësohet me to, por përfundimisht jep një ndikim të përmbysur mbi incentivat. Aktiviteti i biznesit shkurajohet dhe bie, dhe këtë trajektore ndjekin edhe të ardhurat nga taksimi (fq. 280-281). Një ekonomi prosperuese në fillim të qeverisjes jep të ardhura më të larta nga norma të ulëta taksash ndërsa një ekonomi e zymtë kthen të ardhura më të ulëta nga norma më të larta (fq. 279). Ai shpjegonte arsyet e këtij pohimi në këtë mënyrë: “Dijeni se veprimi i padrejtë ndaj pasurisë së popullit, zvogëlon dëshirën e tyre për të fituar dhe kërkuar pasurinë ... dhe nëse dëshira për të fituar bie, ata pushojnë së punuari. Sa më e madhe barra, aq më i madh është ndikimi mbi përpjekjen e tyre për të fituar... dhe nëse populli tërhiqet nga fitimi dhe përpjekja për punë, tregjet do të ngecen dhe kushtet e popullit do të përkeqësohen” (fq. 286-87); të ardhurat nga taksat do të bien gjithashtu (fq. 362). Si rrjedhojë, ai mbronte drejtësinë në taksim (fq. 308).

 

Shpenzimet publike

Për Ibn Khaldunin shteti ishte gjithashtu një faktor i rëndësishëm i prodhimit. Përmes shpenzimeve të tij ai nxit prodhimin dhe përmes taksimit ai e prapëson atë. Qëkur qeveria përbën tregun më të madh të të mirave dhe shërbimeve dhe është një burim i madh i të gjithë zhvillimit, një rënie në shpenzime sjell jo vetëm ngecje në aktivitetin e biznesit dhe një rënie në fitime por edhe në të ardhurat nga taksat. Sa më shumë të shpenzojë një qeveri, më mirë do t’i bëjë ekonomisë. Shpenzimet e larta mundësojnë që qeveria të bëjë gjëra që janë të nevojshme për të mbështetur popullsinë dhe për të siguruar rend dhe qëndrueshmëri politike. Pa rend dhe stabilitet politik, prodhuesit nuk kanë motive të prodhojnë. Ai konstatonte se “arsyeja e vetme (për zhvillimin e përshpejtuar të qyteteve) është se qeveria është afër tyre dhe derdh para në to, si uji i një lumi që gjelbëron çdo gjë përreth tij dhe vadit tokën afër tij, ndërsa larg tij mbizotëron thatësira” (fq.369).

Ibn Khalduni analizoi gjithashtu edhe efektet e shpenzimeve qeveritare në ekonomi dhe është, në këtë drejtim, një pararendës i Kejnesit. Ai shpallte: “Një rënie në shpenzimet qeveritare sjell rënie në të ardhurat nga taksat. Arsyeja është se shteti përfaqëson tregun më të madh për botën dhe burimin e qytetërimit. Nëse pushtetari kursen të ardhurat nga taksat, apo nëse këto të ardhura humbasin, dhe ai nuk i shpenzon ato ashtu si duhet, sasia e disponuar për oborrtarët dhe mbështetësit e tij do të zvogëlohej, njësoj si sasia e parave që arrin te punonjësit dhe vartësit e tyre (efekti i shumëfishimit). Kësisoj, shpenzimet e tyre totale bien. Sa kohë ato përbëjnë një pjesë të rëndësishme të popullsisë dhe shpenzimet e tyre përfaqësojnë një pjesë të substanciale të tregut, biznesi do të ngadalësohet dhe fitimet e tyre do të bien, duke sjellë një rënie në të ardhurat nga taksat. Pasuria priret të qarkullojë ndërmjet popullit dhe qeverisë. Për pasojë, nëse sundimtari i mban ato të pashpenzuara, populli do të privohet prej saj” (fq. 286).

 

Keqmenaxhimi ekonomik dhe kriza

Ibn Khalduni vërtetoi lidhjen shkakore ndërmjet qeverisjes së keqe dhe çmimeve të larta të drithërave përmes argumentit se në fazat e fundit të pushtetit, kur administrata publike bëhet e korruptuar dhe inefiçente dhe shpreson të shtojë presionin fiskal, incentivat japin efektin e kundërt dhe bujqit pushojnë së kultivuari tokën. Prodhimi i drithërave dhe rezervat bien me të njëjtën shpejtësi me rritjen e popullsisë. Mungesa e rezervave shkakton pakësim të furnizimit duke sjellë krizë dhe përshkallëzim të çmimeve.

El-Makrizi (1442) i cili, si muhtesib (studiues tregu), kishte një njohje të afërt të kushteve ekonomike në kohën e tij, aplikoi analizat e Ibn Khaldunit në librin e tij për të përcaktuar arsyet e krizës ekonomike në Egjipt gjatë periudhës 1403-1406. Ai zbuloi se administrata politike ishte dobësuar dhe korruptuar gjatë periudhës Kirkasiane. Zyrtarët publikë qenë emëruar mbi bazën e mitmarrjes më shumë sesa aftësisë. Për të rimarrë ryshfetet, zyrtarët iu kthyen presionit fiskal. Motivimi për të punuar dhe prodhuar dha efektin e kundërt dhe prodhimi ra. Kriza u intensifikua më tej nga zhvlerësimi i monedhës përmes emetimit të tepërt të monedhës së çelikut apo kartëmonedhës, për të mbuluar deficitin e buxhetit të shtetit. Të gjithë këto faktorë u bashkuan me krizën për të sjellë një shkallë të lartë inflacioni, mjerim për të varfrit dhe varfërim të vendit.

Kështu, El-Makrizi zbuloi përcaktorët socio-politikë të krizës së sistemit qeverisës, duke shqyrtuar një numër variablash si korrupsioni, politikat e këqija qeverisëse dhe administrata e dobët. Të gjithë këto së bashku luajtën një rol të madh në përkeqësimin e ndikimit të krizës. Pa asnjë dyshim, ai është një pararendës i teorisë së emërimit të Senit, i cili i konsideron keqmenaxhimin ekonomik dhe qeverisjen jolegjitime si shkaktarë për mjerimin përgjatë krizave dhe katastrofave të tjera natyrore. Ajo që El-Makrizi shkroi për Memlukët Kirkasianë, qe gjithashtu e vërtetë edhe për periudhën e fundit Osmane.

 

Fazat e zhvillimit

Ibn Khalduni shtjelloi fazat e zhvillimit nëpër të cilat kalon çdo shoqëri, nga etapa e beduinëve primitivë të ngritja e fshatrave, qyteteve dhe qendrave urbane me një qeverisje të mirë, zhvillim të bujqësisë, industrisë dhe shkencës dhe ndikimin e vlerave dhe mjedisit në këtë zhvillim ( Mukaddimeh, fq. 35, 41-44, 87-95, 120-48, 172-76). Uelijullahu, më vonë, analizoi zhvillimin e shoqërisë nëpër katër etapa nga ekzistenca primitive te një komunitet i mirëzhvilluar me khilafet (shteti i mirëqenies me bazë morale), i cili përpiqet të sigurojë mirëqenien shpirtërore dhe materiale të popullit. Ashtu si Ibn Khalduni, ai e konsideronte autoritetin politik të domosdoshëm për mirëqenien njerëzore. Për të qenë në gjendje të shërbejë si burim i mirëqenies për të gjithë dhe jo si barrë kalbëzimi, ai duhet të ketë veçoritë e khilafetit. Ai e aplikoi këtë analizë në shkrime të ndryshme rreth kushteve dominuese gjatë jetës së tij. Ai konstatonte se stili luksoz i jetesës së pushtetarëve, shtuar këtu fushatat rraskapitëse ushtarake, rritja e korrupsionit dhe inefiçencës së shërbimit civil dhe pagat marramendëse të një mizërie oborrtarësh joproduktivë, i çoi ata në vendosjen e taksave të larta ndaj bujqve, tregtarëve dhe zejtarëve, të cilët përbënin pjesën më produktive të shoqërisë. Këta njerëz humbën interesin ndaj profesioneve të tyre, produkti u ngadalësua, burimet financiare të shtetit ranë dhe vendi u varfërua ndjeshëm (Uelijullah, 1992, Vëll. I, fq. 119-52). Pra, në të njëjtën frymë me Ibn Khaldunin dhe dijetarë të tjerë myslimanë, El-Makrizi dhe Uelijullahu gërshetuan faktorët moralë, politikë, shoqërorë dhe ekonomikë për të shpjeguar fenomenet ekonomike të kohëve të tyre dhe ngritjen apo rënien e shoqërive të tyre.

 

Rënia intelektuale në botën myslimane

 

Fatkeqësisht, kontributi i pasur teorik i dhënë nga dijetarët myslimanë deri te Ibn Khalduni nuk u ngjiz dhe nuk u vadit dot nga dijetarët e mëvonshëm për të sjellë një zhvillim të ekonomiksit islam, përveç një grushti dijetarësh si El-Makrizi, El-Dauuani (1501) dhe Uelijullahu. Ata kontribuuan vetëm në fusha të veçanta dhe nuk prunë një zhvillim të mëtejshëm të modelit socio-ekonomik dhe dinamikës politike të Ibn Khaldunit. Ekonomiksi islam nuk u zhvillua si një disiplinë e ndarë intelektuale në përputhje me paradigmat islame të themeleve teorike dhe metodave të ngritura nga Ibn Khalduni dhe pararendësit e tij. Ai mbeti një pjesë integrale e filozofisë sociale dhe morale të Islamit.

Mund të shtrohet pyetja se pse kontributet e pasura të intelektualëve myslimanë nuk vazhduan pas Ibn Khaldunit. Arsyeja mund të jetë, siç u tha më herët në këtë shqyrtesë, se Ibn Khalduni jetoi në një kohë kur rënia politike dhe socio-ekonomike e botës islame qe në udhë e sipër. Ndoshta ai qe e “vetmja dritë nën atë qiell” (Tojnbi, 1935, Vëll. 3, fq. 321). Sipas vetë Ibn Khaldunit, shkencat prosperojnë vetëm kur vetë shoqëria zhvillohet. Shkencat u zhvilluan vrullshëm në botën islame për katër shekuj, nga mesi i shekullit të tetë deri në mesin e shekullit të dymbëdhjetë dhe ruajtën këtë ritëm edhe për dy shekuj të tjerë, duke u ndalur gradualisht (Sarton 1927, Vëll. 1 dhe Lib. 1 i Vëll. 2). Pas Ibn Khaldunit nuk u dha ndonjë dorë e vlerë në drejtim të zhvillimit të ekonomiksit.

Mekanizmi shkrehës për këtë rënie, sipas Ibn Khaldunit, qe dështimi i autoritetit politik për të siguruar një qeverisje të mirë. Ilegjitimiteti politik, që filloi pas fundit të khilafetit në vitin 661, shkaktoi një korrupsion të lartë dhe përdorim të burimeve publike për qëllime private, duke neglizhuar edukimin dhe funksionet e tjera shtetformuese të një qeverie. Hap pas hapi, kjo ndezi lokomotivën e rënies së të gjithë sektorëve të shoqërisë dhe ekonomisë.

Qytetërimi në rritje të shpejtë i Perëndimit erdhi në krye me pishtarin e diturisë nga bota islame në rënie dhe ia shtoi ndriçimin atij. Të gjitha shkencat, përfshirë edhe ato shoqërore, kanë bërë një përparim fenomenal. Ekonomiksi konvencional u shndërrua në një disiplinë të ndarë akademike pas publikimit të traktatit të madh të Alfred Marshallit, Parimet e Ekonomiksit, në vitin 1890, dhe e ka vazhduar zhvillimin që atëherë me një shpejtësi të mrekullueshme. Me arritje kaq të mëdha në portofolin e tij, nuk ka asnjë nevojë psikologjike për të lejuar qëndrimin e tezës së “Hendekut të Madh”. Nëse librat e shkollës do të nisnin me njohjen e kontributit të dijetarëve myslimanë, do të promovohej një njohje më e mirë e civilizimit islam në Perëndim. Ata qenë “shandanët e mësimit të antikitetit përgjatë periudhës së mesjetës” dhe “prej tyre e mori shkëndijën Rilindja dhe u ndez Iluminizmi (Tod Louri në ‘Parafjalën’ e tij në Ghazanfar, 2003, fq. xi). Uoti ka qenë shumë më i fisëm për të pranuar se “ndikimi i Islamit në Botën e Krishterë Perëndimore është më i madh sesa kemi kujtuar zakonisht” dhe se “një detyrë e rëndësishme e Evropianëve Perëndimorë, ndërsa hyjmë në epokën e një bote, është ... të pranojmë plotësisht borxhin tonë ndaj botës islame dhe arabe”. (Uot, 1972, fq. 84).

Gjithsesi, ekonomiksi konvencional mori një drejtim të gabuar pas Lëvizjes së Iluminizmit duke zhveshur veten nga baza morale e shoqërisë së themeluar nga filozofia aristoteliane dhe judeo-kristiane. Kjo gjë e privoi atë nga roli që vlerat morale dhe shoqëria e mirë mund të luajnë duke ndihmuar shoqërinë të rrisë njëkohësisht efiçencën dhe barazinë në përndarjen dhe shpërndarjen e burimeve të kufizuara të nevojshme për të nxitur mirëqenien e të gjithë njerëzve. Sakaq, edhe kjo ka pësuar ndryshimet e saj. Roli i qeverisjes së mirë tash është njohur, ndërsa ai i vlerave morale po depërton gradualisht në ortodoksinë ekonomike. Ekonomiksi islam po ringjallet tash pas pavarësimit të vendeve myslimane nga regjimet e huaja. Duket se të dy disiplinat do të konvergjojnë dhe do të bëhen një pas një periudhe kohe. Kjo do të ndodhë me respektimin e mësimeve kuranore, që shpallin hapur se njerëzimi u krijua si një i vetëm por u nda si pasojë e dasive dhe mëkatit. Ky ribashkim (globalizim, siç po quhet së fundmi), nëse do të ndihmohet me drejtësi dhe përkujdesje reciproke, do të promovojë bashkekzistencën paqësore dhe do t’i mundësojë njerëzimit të realizojë mirëqenien e të gjithëve, qëllim që duam ta realizojmë me aq ngulm./ekonomi-islame/kohaislame.com

 

Përktheu nga origjinali: Vehap S. Kola

Read more...

Dallimet mes Kapitalizmit dhe Islamit

Parashtrojmë pyetje se, a thua vallë, a ka dallim mes kapitalizmit dhe sistemit ekonomik islam? Në fakt, të dy sistemet të lejojnë të pasurohesh, por ato krejtësisht ndryshojnë në atë se si ato të holla duhet akumuluar dhe harxhuar. Shkaqet për tërë këto ndryshime janë burimet dhe qëllimi përfundimtar i secilit sistem.

Kapitalizmi është i bazuar në konceptin se ekonomia është ajo e cila i kontrollon nevojat e njeriut, të cilat janë të pakufizuara dhe poashtu tregon se si të plotësohen këto nevoja. Ky sistem varet nga ajo ndarje që e bën kisha dhe shteti, ose, me fjalë të tjera, ndarja që e bën Krijuesi sipas kërkesave jetësore. Koncepti i lirisë luan një rol të madh në ideologjinë kapitaliste. Liria garantohet nga shteti, prandaj, njeriu është i lirë t’i plotësojë nevojat e tij në çfarëdo mënyre qoftë, përderisa nuk e nëpërkëmb lirinë e të tjerëve. Kishte qenë e udhës që t’ia japim një shikim rrugëve rreth nesh dhe t’i shohim rezultatet katastrofale të këtij sistemi! Kjo gjendje është nga shkaku i plotësimit të nevojave dhe në këtë rast mund të themi se industria e pornografisë dhe ajo alkoolit/drogës janë ato që më së shumti bëjnë profit në sistemin kapitalist. A është ky ai sistem në të cilin duam t’i rrisim fëmijët tanë?

Sistemi ekonomik islam niset vetëm nga ai burim që është i kapshëm për t’i plotësuar nevojat dhe dëshirat e të gjithëve, pa rezultuar në kaos. Burimi i këtyre rregullave është, pa dyshim, Krijuesi ynë. Islami, i cili burimin e tij e ka nga Krijuesi, nuk i mohon nevojat e njerëzve, por në vend të kësaj (mohimit të nevojave njerëzore), ai (Islami) i rregullon mënyrat dhe rrugët se si këto nevoja dhe dëshira duhet të përmbushen. Ne, si qenie njerëzore, e kemi lirinë për t’i shfrytëzuar mendjet tona për ta argumentuar ekzistimin e Zotit dhe se Islami është mëshirë prej Tij për neve me qëllim që të udhëzohemi dhe të jetojmë duke pasur objektiva dhe qëllime, e jo pa to. Nëse Islami pranohet nga individi, ai pastaj i bëhet ithtar i rregullave që janë të vëna në të (Islam). Kjo tregon se si Islami e definon lirinë në të jetuarit tonë. Ndër të tjerash, liria është të jetuarit nga sistemi më i mirë i mundshëm, e duke mos bërë ndonjë sistem, i cili e shkatërron të jetuarit e të tjerëve.

Kapitalizmi, përveç tjerash, është i bazuar në teorinë e pamjaftueshmërisë (mungesës) relative. Kjo do të thotë se gjithmonë duhet të ketë një pamjaftueshmëri të artikujve të përdorimit të gjerë për t’i përmbushur nevojat e njerëzve. Kjo, lirisht mund të thuhet se nuk ka të bëjë me realitetin objektiv. Sot, gjenden tepër artikuj të përdorimit të gjerë për t’i përmbushur nevojat e secilit individ, por kjo në fakt, e kundërshton parimin e pamjaftueshmërisë relative, ku disa njerëz janë në mungesë edhe të gjërave elementare, përderisa disa njerëz tjerë kanë tepricë të këtyre gjërave (elementareve), por edhe të gjërave sekondare njëashtu. Çfarë absurdi! Kjo teori e ndan shoqërinë në dy pjesë, ku pjesa e parë është më e vogël dhe ata kanë të grumbulluar shumë pasuri, përderisa disa të tjerë, të mjerë, luftojnë edhe për kafshatën e gojës.

Islami, për dallim nga kapitalizmi, nuk e përkrah idenë e pamjaftueshmërisë relative. Islami nuk lejon që kjo gjë të ndodhë. Nevojat bazike janë të garantuara për çdo musliman, por edhe për çdo jomusliman, nëse pushteti shtetëror është në duar të muslimanëve. Në këto nevoja përfshihet ushqimi adekuat, veshmbathja, arsimimi dhe siguria fizike. Qëllimi primar është që të gjithë të prodhojnë dhe të gjithë të konsumojnë. Islami nuk bazohet në çmim, si metodë të shpërndarjes së të mirave, por ai bazohet në diçka më të mirë, e ajo është mënyra e shpërndarjes së mjeteve financiare deri tek të gjithë pjesëtarët e një pjeseje të caktuar lokale. Nëse nevojat bazike plotësohen, çdokush mund të jetojë një jetë më të lumtur, por, përveç kësaj, njerëzit janë të lejuar të kërkojnë ndonjë jetesë që atyre i përshtatet më së miri më qëllim që ajo (jetesa e tyre) ta arrijë maksimumin e mundshëm në çështjen e përmbushjes së gjërave të nevojshme. Nëse ky sistem merret në konsideratë dhe futet në përdorim, e tërë shoqëria do të prosperojë, më dëshirën e All-llahut të Lartësuar, sepse kur njerëzit punojnë për të qenë më të lumtur, e jo më të pasur, atëherë, ata janë më të suksesshëm dhe më produktivë. Mund të kemi dallime të mëdha ekonomike mes njerëzve dhe qëllimi që të gjithë t’i kenë nevojat bazike të plotësuara. Mirëpo, duke e marrë parasysh se njerëzit kanë aftësi të ndryshme për të vepruar, nuk është mëkat nëse ndokush dëshiron të fitojë më shumë. Sistemi ekonomik islam është, thjesht, vetëm pjesë e Islamit. Ai (sistem) nuk mundet të jetë pjesë e ndarë e kësaj feje madhështore. Muslimanët i përmbahen urdhërit që u është dhënë atyre: “Kërkoje vendin tënd në botën e ardhshme, në atë që All-llahu jua ka dhënë juve, mos e lë anash pjesën tënde të kësaj bote dhe bëhu i sjellshëm ashtu sikurse All-llahu është sjellur mirë me ty dhe mos bën vjedhje në tokë!” (Kur’an).

Burimi: http://www.icsfp.com/EN/Contents.aspx?AID=3054

Nga Anglishtja : Arsim Jonuzi

Read more...

Akideja e Tahaviut

Besimi i Muslimanit

nga Ebu Xhafar Ahmed Bin Muhammed Bin Selema El-Tahaui

me komentim nga Sheikh Abdulaziz Bin Abdullah Bin Baz

Besimi i imam Ebu Hanifes dhe nxënësve të tij 

 

Është e rëndësishme që lexuesi t’i lexojë me vëmendje komentet e bëra nga dijetari i njohur Abdul Aziz bin Baz rahimahullah pasi disa pika të këtij libri nuk kanë qenë të kuptuar drejt nga disa apo janë keq interpretuar nga një pjesë e disa rrymave filozofike të cilat ia kanë atribuar disa cilësi negative kësaj Akideje e cila është e konsideruar si manuali i çdo besimtari musliman nga pjesa më e madhe e dijetarëve të Ehlul Sunnah Uel Xhemae-s.

Përkthyesi

Ardit Kraja

 

Falenderimet i takojnë vetëm Allahut,Krijuesit të Botërave.

Autoriteti i ditur mbi islamin Ebu Xhafar El-Uarrak El-Tahaui i Egjyptit rahimahullah ka thënë:

“Ky është ekspozimi i besimeve të Ehlul Sunnah uel Xhemae në përputhje me rrugën e juristëve të islamit: Ebu Hanifa El-Numan Bin Thabit El-Kufi, Ebu Jusuf Jakub Bin Ibrahim El-Ansari, Ebu Abdullah Muhammed Bin El-Hasan El-Shaibani rahimahullah. Dhe kjo është ajo çfarë ata kanë besuar rreth themeleve të fesë dhe besimit dhe ajo çfarë ata kanë dëshmuar rreth Krijuesit të Botërave.”

  

Me lejen e Allahut,kjo është ajo çfarë ne themi rreth Teuhidit[1] të Allahut:

 

Teuhid ur Rububijah

Kjo është të besosh në njëshmërinë e Allahut sipas veprave [ose shenjave] të Tij. Me fjalë të tjera, Allahu është i Vetmi Krijues, Furnizues dhe Mbajtës i punëve të krijesave të Tij, duke pasur liri të plotënë të gjitha çështjet e tyre të kësaj bote dhe tjetrës pa ndihmën e asnjë partneri.

Siç Ai vetë thotë:

“Allahu është Krijuesi i të gjitha gjërave.”[Zumer/62]

Dhe Ai thotë:

“Me të vërtetë Zoti juaj është Allahu, I Cili krijoi qiejt dhe tokën në gjashtë ditë, atëherë e vendosi Veten mbi Arsh.”[Junuz/3]

Edhe politeistët të cilët i adhuronin idhujt, e njihnin këtë lloj Teuhidi, megjithëse refuzonin idenë e ringjalljes. Megjithatë, ata nuk shikoheshin si muslimanë sepse ata shoqëronin zota me Allahun, adhuronin shumë hyjni krahas Tij dhe refuzuan të pranonin të Dërguarin, Muhammedin salallahu alejhi ue selam. 

 

Teuhid ul Uluhijah 

Ky është lloji [i Teuhidit] i cili u refuzua totalisht nga Polteistët.

 

Allahu i Madhëruar thotë:

Dhe ata [arabët paganë] habiten që një këshillues [Muhammedi] u ka ardhur atyre nga vetë mesi i tyre! Dhe mosbesimtarët thonë: Ky [i Dërguar i Allahut] është magjistarë, gënjeshtarë. Ai i ka bërë ai zotat [të gjithë] në Një Zot [Allah]? Vërtet që kjo është një gjë e çuditshme!”[Sad/4-5]

Kur’ani përmban edhe disa versete të tjera të njëjta [me këtë]. Teuhidi në këtë rast kërkon prej individit që një person duhet t’i drejtojë të gjitha format e adhurimit vetëm Allahut përderisa vetëm Allahu meriton të adhurohet dhe pra adhurimi i dikujt tjetër është totalisht falls [i padrejtë]. Në fakt kjo është çfarë “La ilahe ilallah”do të thotë: nuk e meriton askush adhurimin me të drejtë përveç Allahut siç Ai thotë:

Kjo nga që Allahu, Ai është i Vërteti, i Përhershmi [Zoti i vetëm i Vërtetë që s’ka shok e të barabartë me të] dhe gjithçka që ata [Politeistët] lusin në vend të Allahut ose përkrah Tij është batil [e rreme,e humbur]. Dhe vërtetë Allahu, Ai është më i Larti, më i Madhi. [El-Haxh/62]

 

Teuhid ul Asma uas-Sifat

Kjo është të besohet në të gjitha ato emra dhe atribute të Allahut të cilat gjenden në Librin e Allahut dhe në thëniet autentike të profetit salallahu alejhi ua selam; të besohet në ato në mënyrën më të përshtatshme të Qënies së Tij, duke mos zvogëluar asnjë nga atributet e Tij, duke mos mohuar asnjë nga ata, duke mos i kuptuar asnjë prej tyre në menyrë antropomorfike [duke i ngjeshur Allahut atribute njerëzore] ose duke interpretuar emrat dhe atributet e Tij në mënyrë figurative.

 

Kjo është përshtatur me ajetin e mëposhtëm të Kur’anit:

 

“Thuaj: Ai është Allahu, Një; Allahu, I Përjetshmi dhe Absoluti; nuk ka lindur kënd dhe as nuk është I lindur prej kujt. Dhe nuk është askush si Ai.” [Ikhlas/1-4]

 

Dhe Ai thotë:

“Nuk është asnjëgjë si Ai. Dhe Ai është Një i cili dëgjon dhe sheh.” [Shura/11]

 

Dhe Ai thotë:

“Emrat më të bukur i takojnë Allahut, kështu thirreni atë me ato.” [Ara’f/180]

 

Dhe Ai thotë:

“Për ata që nuk besojnë në Botën e Përtejme është përcaktuar shembulli i më të keqes, ndërsa për Akkahun është më i larti shembull dhe Ai është i Gjithëfuqishmi, më i Urti Gjithëgjykues”.

[Nahl/60]

 

Përshtatshmëria më e lartë [El Mathal ul A’la] do të thotë përshkrimi më i mirë për Të, i pastër ndaj çdo të mete. Kjo është çfarë njerëzit e Sunnah-s dhe Xhematit nga mesi I Sahabeve të Profetit salallahu alejhi ua selam dhe pasardhësit e tyre [Tabi-inët dhe Tabi-Tabi-inët] besuan. Ata i kuptuan atributet e Allahut nga Kur’ani dhe Sunnah pa u përpjekur të imagjinojnë pamjen fizike të Tij dhe në të njëjtën kohë nuk e përshkruan Atë me atribute të asnjë nga krijesat e Tij.

Mënyra e tyre e të shprehurit është në harmony me të gjitha faktet nga Kur’ani dhe Sunnah dhe kështu i mbyllën derën në fytyrë të gjithë kundërshtarëve të tyre.

Ata janë me të vërtetë ata të përmendurit në versetet e mëposhtme dhe ne i lutemi Allahut të na numërojë ne në mes të atyre me mëshirën dhe nderin e Tij, sepse Ai është i vetmi tek i cili kthehemi për ndihmë:

 

 

Me ata të cilët të parët përqafuan islamin nga Muhaxhirinët [besimtarët që u shpërngulën nga Meka në Medinë] dhe Ansarët [besimtarët e Medinës që i strehuan dhe I ndihmuan ata] si dhe ata që I ndoqën besnikërisht ata [në besim ] me këta Allahu është mjaft I kënaqur dhe ata janë më se të kënaqur me Të. Ai ka përgatitur për ta kopshte të begatë nën të cilët rrjedhin lumej për të banuar atje ngaherë. Ky është ngadhënjimi madhështorë”.

[Teube/100]

Shejh Abdul Aziz bin Abdullah bin Baz

 

 

 

 

Hyrje

 

 

 

 

 

 

Mbi Teuhidin Njëshmërinë e Allahut

 

1. Allahu është Një dhe nuk ka partner.

 

2. Asgjë në tërë Universin nuk është si Ai.

 

3. Asgjë nuk mund t’ia arrijë ose ta tejkalojë Atë.

 

4. Asgjë nuk e meriton adhurimin përveç Tij.

 

5. Ai është Kadim[2] i cili nuk ka fillim dhe është i Përjetshëm, i pa fund.

 

6. Ai nuk do të vdes e as nuk do të zhduket kurrë.

 

7. Asgjë nuk ndodh në këtë Univers përveç se me Vullnetin e Tij.

 

8. Asnjë supozim apo mendim nuk mund ta përfytyrojë esencën e Tij të vërtetë.

 

9. Ai nuk i ngjan askujt nga krijesat e Tij.

 

10. Ai është i gjallë; vdekja nuk e zë Atë. Ai është mbrojtësi; nuk është në nevojë për gjumë aspak.

 

11. Ai është Krijuesi i tërë Universit por Ai nuk ka nevojë për të.Ai i ushqen të gjithë pa vështirësi.

 

12. Ai i bën të gjithë të shijojnë vdekjen pa frikë.Ai do t’i ringjalli ata pa asnjë vështirësi.

 

13. Ai ka qenë përgjithmonë [ka ekzistuar] atje me të gjitha atributet e Tij. Ai gjithmonë i ka pasur këto atribute dhe gjithmonë do t’i ketë ato atribute.Ato nuk u shtuan pasi Ai solli krijesat e Tij në ekzistencë sepse ato ka qenë gjithmonë.

 

14. Ai nuk u bë Krijues [Khalik] pasi Ai krijoi krijesat e Tij[por ka qenë që më përpara pasi t’I krijonte ato] dhe as u bë Ai inxhinier [Al-Bari] pasi Ai ndërtoi Universin [por ka qenë që më përpara se ta ndërtonte atë].

 

15. Ai ishte Furnizues [Rabb] përpara se të kishte nevojë ndokush për furnizim dhe Krijues [Khalik] përpara sesa Ai krijoi çdogjë.

 

16. Megjithëse Ai meriton të thirret Ringjallës pasi i ka dhënë jetë të vdekurit, Ai e meriton këtë titull madje edhe përpara ringjalljes. E njëjtë me këtë, Ai meriton të thirret Krijues edhe përpara se Ai i dha jetë çdokujt.

 

17. Ai ka fuqi mbi çdokënd, çdokush është krejtësisht në nevojë për Të.Ai mund të bëjë çfarë të dojë [në mënyrë krejt të lehtë] dhe nuk ka nevojë për asgjë.

 

18. Allahu i madhëruar i krijoi të gjithçka me vetëdije.

 

19. Ai vendosi për çdo krijesë të Tij çfarë ajo kishte nevojë [e njohur si Takdir ose paracaktimi].

 

20. Ai planifikoi fundin e çdo krijese.

 

21. Asgjë nuk ishte e fshehtë nga Ai edhe përpara se Ai solli krijesat në ekzistencë.Ai e dinte që më përpara se çfarë krijesat eTij do të bënin në jetët e tyre.

 

22. Allahu i madhëruar i urdhëron njerëzit e tij t’i binden atij dhe i ndalon ata që t’i mos i binden.

 

23. Çdogjë në Univers është e nënshtruar vullnetit të tij.Çfarë Ai dëshiron ndodh; çfarë nuk dëshiron.nuk do të ndodh kurrë.

 

24. Allahu i madhëruar udhëzon atë që Ai dëshiron.Ai mbron çdokënd nga mëshira e Tij. Nga drejtësia dhe barazia Ai poshtëron ose mban udhëzimin dhe sprovat mbi atë që Ai dëshiron.

 

25. Të gjithë njerëzit janë nën pushtetin e Tij në këtë botë;jetët e tyre janë të qëverisura nga Bujaria dhe Këndshmëria e Tij në një anë dhe nga drejtësia e Tij nga ana tjetër.

 

26. Ai është mbi të gjithë të barabartët dhe partnerët [që jobesimtarët i përshkruajnë].

 

27. Askush nuk mund të ndryshojë vendimet e tij të marra mëpërpara dhe as që urdhërat e Tij nuk numd të vonohen.Askush nuk mund të kontrollojë vendimet e Tij.

 

28. Ne kemi besim të patundur tek Ai. Ne besojmë që çdo gjë ndodh nga Ai.

 

 

Mbi muhammedin salallahu alejhi ua selam

 

29. Muhammedi salallahu alejhis ua selam është padyshim krijesa më e lartë, i dërguari më i dashur i Tij dhe një Profet i zgjedhur.

 

30. Ai është Profeti i fundit, Imami i të gjithë njerëzve të devotshëm, kryesuesi I të gjithë të dërguarve dhe më i dashuri tek Krijuesi në këtë Univers.

 

31. Çdo pretendim për Profetësi pas atij është injorancë dhe mosbesim [Kufër].

 

32. Ai është i dërguar për të dy palët xhinët dhe njerëzit dhe për të tërë Universin me një mesazh të vërtetë, udhëzim dhe dritë.

 

 

Mbi Kur’anin e madhëruar

 

33. Kur’ani është padyshim fjala e Allahut. Ai shpall thëniet e Allahut. Allahu i madhëruar ia shpallli këtë Libër të dërguarit të Tij. Besimtarët dëshmojnë për të si i [krejt i] vërtetë me një besim të paluhatur që ai është fjala e Allahut dhe që nuk është një gjë e krijuar si fjalët e krijesave në vetvete. Kushdo që e dëgjon këtë Libër dhe mendon se është një fjalë njerëzore, bën kufër [mosbesim]. Allahu i madhëruar e dënom një person të tillë dhe e kërcënon atë me dënim në Xhehen-nem [ferr].

 

Ai thotë:

“Së shpejti do ta dënoi atë me Xhehen-nem.”[74/26] në përgjigje të atij I cili tha rreth librit të Allahut :

“Ky nuk është asgjë tjetër veçse një fjalë e një njeriu [personi që vdes]”[74/25]

 

Ne besojmë që Kur’ani është fjalë e Krjuesit të qenieve njerëzore. Nuk i ngjason fjalëve të qënieve njerëzore.

 

34. Kushdo që i krahason atributet e Allahut me ato të qënieve njerëzore bën kufër [mosbesim]. Çdokush i cili mendon thellë dhe i largohet mendimeve të jobesimtarëve [kufarëve] me siguri do të kuptonin që atributet e Allahut nuk kanë asnjëfarë ngjasimi me ato të qënieve njerëzore.

 

35. Banorët e Parajsës do ta shohin Zotin [Rabb-in] e tyre sipas thënieve kur’anore:

 

“Disa fytyra që do të qëndrojnë [shkëlqyeshëm dhe me bukuri] duke shikuar drejt Zotit [Rabb-it] të tyre.”[75/22-23]

 

Si do të ndodh kjo është e njohur vetëm për Allahun e madhëruar.Verseti i mësipërm duhet të kuptohet në mënyrë të Vullnetit dhe Dijes së Allahut. Më i miri shpjegim për këtë është ai që Profeti salallahu alejhi ua selam e ka thënë në disa thënie të tij autentike. Ne nuk duhet të kemi asnjë konsideratë për vullnetin dhe dëshirat tona për sa i përket kësaj çështje.

 

Një njeri është i shpëtuar aq gjatë sa i referohet përsëri Allahut dhe të Dërguarit të Tij. Kurdo që është në dyshim duhet të konsultohet me një njeri të dijshëm [dijetarë islam].

 

36. Kushdo që nuk I merr parasysh faktet e përmendura në Librin e Allahut dhe Sunnah-n nuk është më një musliman.Një njeri i cili e kënaq veten me themelet e fesë pa dituri të saktë dhe nuk e nënshtron veten e tij ndaj këtyre dy burimeve, do të privohet nga besimi i vërtetë, i të kuptuarit të fesë dhe në besimin e pastër ndaj njëshmërisë së Allahut.Në vend të kësaj ai do ta gjejë veten e tij në luhatje midis fesë dhe jofesë, besimit dhe mosbesimit, nënshtrimit dhe mohimit. Ai do të jetë gjithmonë në konfuzion dhe dyshim. Ai nuk do të bëhet as një besimtarë i cili ka një besim të fortë as një jobesimarë I cili refuzon të gjithën.

 

37. Të imagjinosh Allahun në një formë nuk është korrekte. Rruga e shpëtimit për muslimanin është që ai të besojë në të gjitha atributet e Allahut pa shtuar asnjë interpretim. Të mohosh atributet e Allahut së bashku ose ta krahasosh Atë me dikë tjetër është devijim nga rruga e drejtë. Zoti ynë është i Veçantë dhe pa asnjë të barabartë me Të aspak.

 

38. Allahu I madhëruar është mbi të gjitha limitet dhe përshkrimet antropomorfike [njerëzore]. Si asgjë tjetër Ai nuk është i kufizuar nga gjashtë drejtimet.[3]

 

Mbi Miraxhin 

 

39. Miraxhi [udhëtimi gjatë natës i Profetit për në qiell] është i vërtetë. Allahu i madhëruar e mori Profetin e Tij gjatë kohës që ai ishtë i zgjuar në një udhëtim të shkëlqyer. Atëhere ngjitja e tij ishte me trup. Allahu e mori atë aq lartë sa Ai e dëshiroj në respekt dhe vlerësim.

 

“Kështu Allahu i shpalli robit të tij [Muhamedit me anë të Melekut Xhibril]. Zemra e Pejgamberit e nuk gënjeu në atë që pa.” [53/10-11]

 

Allahu dërgoftë bekimet dhe mëshirën e Tij mbi atë në këtë botë dhe në tjetrën.

 

Mbi Keutherin

 

40. Uji i Keutherit është i vërtetë. Allahu i madhëruar do ta lejojë Ummetin [popullin musliman] ta shuaj etjen e tij nga ky ujë i shkëlqyeshëm.

 

Mbi ndërmjetsimin

 

41. Ndërmjetsimi [Shefa’a] për këtë Ummet [popullin musliman] nga Profeti [në botën tjetër] është i vërtetë në përputhje me një numër hadithesh.

 

Mbi Betimin

 

42. Betimi që Allahu i mori Ademit alejhi ua selam dhe pasardhësve të tij është i vërtetë.

Shënim: Referohuni tek verseti nr.172 i suras A’raf e cila është si mëposhtë:

 

[Përkujtoni] edhe kohën kur Zoti yt bëri të lindë nga bijtë e Ademit, nga kërbishtja e tyre farën e tyre [ose nga kërbishtja e Ademit sollën pasardhësit e tij] dhe i bënë ata të dëshmojnë për veten e tyre [duke u thënë Ne atyre]: A nuk Jam Unë Zoti juaj? Ata thanë: Po padyshim edhe ne dëshojmë! Kjo që të mos thoni në Ditën e Ringjalljes: ”në të vërtetë ne nuk e kemi ditur këtë. Apo që të mos thoni: ”Vetëm baballarët tanë kohë më parë morën të tjerë si të barabartë në adhurm përkrah me Allahun dhe ne jemi thjesht pasardhësit e tyre.A do të na shkatërrosh atëhere ne përshkak të veprave të njerëzve që punuan Batil [politeizëm, krime, mëkate duke adhuruar të tjerë përkrah e përveç Allahut]? [7/172-173]

 

Mbi Takdirin

 

43. Allahu i madhëruar e ka ditur gjithmonë [që mëpërpara] ata të cilët do të hyjnë në Parajsë [Xhen-net] dhe ata që do të shojnë në Ferr [Xhehen-nem].As shtim e as pakësim nuk do të ndodh në këtë dijeni hyjnore.

 

44. Allahu i madhëruar i di të gjitha veprimet që njerëzit do të bëjnë. Veprat që janë të paracaktuara për çdo individ do të bëhen më të lehta për të.Veprimet vlerësohen sipas fundit të tyre. Me fat është ai Takdiri i të cilit është në favor të tij dhe mjerë ai Takdiri i të cilit bie kundër tij.

 

45. Takdiri është sekret i Allahut të madhëruar i vendosur midis krijesave të Tij i cili nuk është i njohur madje edhe nga çdo ëngjëll i afërt ose një i dërguar. Më tepër që mendon rreth tij, më tepërr ju do ta ndieni veten të depresuar,të privuar dhe arrogant. Kjo është pse një musliman nuk duhet të mendojë thellë për të. Allahu e ka tërhequr dijen e Takdirit nga krijesat e Tij dhe i ndaloi ata nga diskutimi rreth tij.

 

Ai thotë:

“Ai nuk do të pyetet për veprat e Tij por ata do të pyeten për veprat e tyre.”

 

Duke pyetur pse Allahu e bëri këtë? Një njeri refuzon një nga urdhërat e Kur’anit dhe kushdo që e bën këtë hyn në rangun e jobesimtarëve.

 

46. Vetëm miqtë e Allahut të cilëve zemrat janë të driçuara nga drita e Allahut,besojnë në Sheriah-n praktikisht dhe dogmatikisht siç është shpallur nga Allahu. Njerëzit me dituri të thellë marrin një status të tillë.

Dija është prej dy llojesh:

1. –Dija e tanishme [Librin e Allahut dhe Sunnah-n e Profetit]

2. –Dija e panjohur [Dija e Takdirit e cila është e fshehur për krijesat][4].

Të mohosh dijen e tanishme dhe të pretendosh të kesh dijen e fshehur është kufër [mosbesim]. Besimi I njeriut forcohet duke pranuar çfarë është e tanishme dhe duke lënë mënjanë çfarë është e fshehtë.

 

47. Ne besojmë në pendën dhe pllakat dhe çfarëdo që shoqërohet me të shkruarit të Takdirit. Çfarë Allahu ka vendosur duhet të ndodh edhe nëse të gjitha krijesat mund të përpiqen me më të mirën e tyre për ta ndaluar të ndodh.E njëjtë me këtë nëse Allahu ka vendosur për diçka që të mos ndodh nuk do të ndodh kurrë megjithëse të gjitha krijesat do të përpiqen me më të mirën e tyre për ta bërë atë që të ndodh. Allahu ka vendosur çfarë do të ndodh deri në Ditën e Gjykimit. Vendimi i Allahut kurrë nuk do të dështojë. Kushdo që bën gabim, nuk do të kishte qenë I aftë të bënte ndryshe. Dhe kushdo që bën mirë nuk do të kishte qenë i aftë që të bënte gabim.

 

48. Lë ta dinë të gjithë njerëzit që çfarë ndodh në këtë Univers është e njohur për Allahun përpara se të ndodh. Askush nuk mund ta ndryshojë ose ta nënkontrollojë ose ta shtojë ose ta pakësojë çfarë Ai ka vendosur të ndodh. Të besosh në këto fakte tregon për një besim të fortë, njohjen e të vërtetës dhe i vetëdijshëm për Njëshmërinë e Allahut.

 

Allahu thotë:

Ai I Cili zotëron mbisundimin e qiejve dhe të tokës dhe I Cili nuk ka lindur bir[ose pasardhës] dhe I Cili nuk ka asnjë shok në sundim, dhe i Cili krijoi çdo gjë duke e matur saktësisht sipas përmasave të përpikëta të duhura.[25/2]

 

“Dhe vendimi i Allahut është i vendosur përfundimisht.”[33/38]

 

Një njeri e vendos veten e tij në shkatërrim dukë diskutuar me padije rreth çështjes së Takdirit, më kot duke kërkuar dijen e fshehur përmes supersticioneve dhe supozime dhe përfundon faktikisht si një gënjeshtarë dhë shpifës.

 

Mbi Arshin dhe Kursin 

 

49. Arshi dhe Kursia Hyjnore janë të vërteta.

 

50. Allahu I madhëruar nuk është në nevojë për Arshin ose asgjë përtej tij.

 

51. Allahu i madhëruar është mbi çdo gjë. Ai dominon të gjithë ata. Asgjë nuk mund t’ia tejkalojë Atij.

 

Statusi I Ibrahimit dhe Musës

 

52. Ne besojmë me gjithë zemër që Allahu i madhëruar ka deklaruar Ibrahimin alejhis u selam si Khalil [mik] dhe Musën alejhis selam si Kalim [duke i folur direkt Atij].

 

Mbi Librat e Allahut 

 

53. Ne besojmë në të gjithë librat të cilët ju ishin shpallur Profetëve dhe të Dërguarve të Allahut dhe dëshmojmë që të gjithë ata folën të vërtetën.

 

Muslimani dhe Mumini [besimtari]

 

54. Ne i quajmë të gjithë ata të cilët kthejnë fytyrat e tyre drejtë Kabes si muslimanë dhe mumin aq gjatë sa ata pranojnë Sheriah-n e Profetit Muhammed salallahu alejhi ue selam dhe të gjitha thëniet e tij me një zemër të pastërt.

 

55. Ne nuk futemi në diskutime rreth esencës së Allahut të madhëruar dhe as nuk diskutojmë në çështjet e fesë.

 

56. Ne nuk diskutojmë përsa I përket fjalëve dhe kuptimit të Kur’anit. Ne dëshmojmë që Kur’ani ështëfjalë e Allahut të madhëruar.Kryeëngjëlli Xhibrail ia solli atë Muhammedit salallahu alejhi ua selam, përmes shpalljes. Nuk ka dyshim që ai është fjalë e Allahut. Fjalët e njerëzve nuk mund të jenë kurrë të ngjashme me të dhe ne nuk e shikojmë atë si një diçka të krijuar. Ne nuk e turpërojmë Ummetin musliman në asnjërën prej këtyre çështjeve.

 

57. Ne nuk dëshmojmë askënd nga muslimanët si një jomuslimanë sepse është një mëkat vetëm nëse personi beson që nuk është mëkat[5].

 

58. Ne nuk besojmë që nëse një njeri ka besim mëkatet e tij nuk do të influencojnë mbi të.

 

59. Ne shpresojmë që Allahu i madhëruar do t’i fali të gjithë ata të cilët kanë kryer vepra të mira [muhsinin] dhe do t’i lejojë ata të hyjnë në Parajsë nga mëshira e tij. Ne shpresojmë për këtë por ne nuk dëshmojmë për ata që përfundimisht do të hyjnë në Parajsë [Xhen-net][6].

Ne I kërkojmë falje për të gjithë ata që bëjnë gabime. Megjithëse ne jemi të frikësuar për fundin e tyre, ne as nuk dëshpërohemi.

 

60. Të qenurit i pakujdesshëm ndaj dënimit të Allahut ose të dëshpëruarit nga mëshira e Allahut e bën një person të dali nga feja islame. Njerëzit e Kiblas duhet të marrin një rrugë të mesme midis këtyre ekstremeve.

 

61. Një njeri nuk del jashtë islamit derisa ai mohon të gjitha ato që e kanë bërë atë të hyjë në fe më përpara[7].

 

62. Imani [besimi] duhet të bëhet verbalisht dhe të dëshmohet me zemër[8].

 

63. Të gjitha raportimet autentike të urdhërave të Profetit salallahu alejhi ua selam janë të vërteta.

 

64. Esenca e fesë është Një[9]. Të gjithë besimtarët janë të njëjtë aq gjatë sa themeli e fesë është i vërtetuar. Megjithatë ata ndryshojnë në rangjet e tyre sipas ndryshimit në frikën e tyre ndaj Allahut dhe refuzimin e tyre të epshit dhe dëshirave dhe të qendruarit e tyre me detyrat më të preferuara.

 

65. Të gjithë besimtarët janë miqtë e Rrahmenit [Allahut]. Më të respektuarit prej tyre në sytë e Allahut janë ata të cilët i binden dhe ndjekin Kur’anin më shumë.

 

66. Besimi përmban besimin në Allahun dhe Ëngjëjt e Tij. Librat e Tij, Të Dërguarit e tij, Ditën e Fundit, Takdirin dhe që e mira ose e keqja, e ëmbla ose e tharbëta janë të gjitha nga Ai.

 

Mbi të dërguarit 

 

67. Ne besojmë në të gjitha gjërat e përmendura më sipërm.Ne nuk diferencojmë midis të dërguarve të Allahut. Ne besojmë që e gjitha që ata propoganduan ishte e vërtetë.

 

68. Njerëzit të cilët kanë kryer mëkate të mëdha [Kabai’ir] nga mesi i ndjekësve të Profetit Muhammed nuk do të qëndrojë në zjarrin e Ferrit [Xhehen-nemit] përgjithmonë, nëse ata vdesin me Teuhid [duke besuar në Njëshmërinë e Allahut], megjithëse ata nuk janë penduar.Të tillë njerëz të cilët e takojnë Zotin e tyre si besimtarë do të jenë subjekt të vullnetit të Allahut dhe vendimit të Tij. Nëse Ai dëshiron, Ai do ti falë dhe mëshirojë ata nga Madhështia e Tij, siç Ai thotë:

 

“Ai falë çdogjë tjetër [përveç Shirkut] atij që ai dëshiron.”[4/48]

 

Por nëse Ai dëshiron, Ai do ti dënojë ata në zjarr të Ferrit [Xhehen-nemit] nga drejtësia e Tij dhe të lirojë ata pastaj nga mëshira e Tij dhe si shkak nga ndërmjetsimi i bërë nga robërit e bindur të Tij.Ai do të lejojë ata të hyjnë në Parajsë [Xhen-net]. Kjo është sepse Allahu i madhëruar mbron ata të cilët e njohin Atë dhe nuk i trajton ata si ata të cilët e mohojnë Atë, ata të cilët humbën udhëzimin e Tij dhe Miqësinë e Tij.

O Allah! Bëhu mik i Islamit dhe i ndjekësve të tij! Na forco ne në Islam derisa të të takojmë me këtë besim.

 

69. Ne falemi prapa çdo personi të drejtë ose mëkatrë midis njerëzve të Kiblas. Njëjtë me këtë, ne e mendojmë të lejueshme faljen e xhenazes mbi të dy ata.

 

70. Ne nuk e deklarojmë askënd prej tyre si banues të Parajsës [Xhen-netit] ose të Ferrit [Xhehen-nemit], as i quajmë ata jobesimtarë ose idhujtarë ose hipokritë derisa njëra nga këto karakteristika të jenë shumë të dukshme tek ata. Ne i lejmë karakteret e tyre të fshehta tek Allahu.

 

71. Ne nuk aprovojmë asnjë vrasje të ndjekësve të Muhammedit salallahu alejhi ua selam përveç ata të cilët e meritojnë atë sipas Sheriah-s.

 

Në përgjithësi 

 

72. Ne nuk aprovojmë rebelimet kundër Imamëve dhe Pushtetarëve [këtu bëhet fjalë për ata që qeverisin sipas Sheriah-s së Allahut] tanë edhe nëse ata mund të sillen në mënyrë të padrejtë. Ne nuk lutemi kundër atyre, as nuk refuzojmë t’i bindemi atyre. Ne besojmë që bindja ndaj tyre është pjesë e bindjes së Allahut, aq gjatë sa ata nuk urdhërojnë për kryerjen e mëkateve. Ne i lutemi Allahut që Ai t’i udhëzojë dhe t’i fali ata.

 

73. Ne ndjekim Sunnetin dhe qëndrojmë në Xhemat dhe largohemi nga mosmarrëveshjet, kundërshtimet dhe përçarjet.

 

74. Ne I duam njerëzit e drejtësisë dhe të besës dhe i përbuzim ata të tiranisë dhe tradhëtisë.

 

75. Ne themi “Allahu e di më miri” kurdo që ne jemi në dyshim.

 

76. Ne e lejomë [sipas fakteve në Sunnah] të fërkuarit e çorapeve [prej lëkure] gjatë abdesit, si gjatë udhëtimit ashtu edhe në shtëpi në përputhje me hadithin.

 

77. Haxhi dhe Xhihadi duhet të ndërmerren nën udhëzimin e njerëzve me autoritet midis muslimanëve, qofshin ata mëkatarë ose të drejtë, deri në Ditën e Gjykimit. Asgjë nuk mund ti pezullojë ose ti anullojë ata.

 

78. Ne besojmë në Kiraman Katibin [engjëjt të cilët janë të urdhëruar të regjistrojnë çfarëdo që ne themi ose bëjmë] se Allahu i madhëruar i ka bërë gjithashtu mbrojtës mbi ne.

 

79. Ne besojmë në engjëjt e vdekjes të cilët janë të urdhëruar të marrin shpirtërat e çdokujt.

 

80. Ne besojmë në dënimin e varrit përsa i përket atyre që e meritojnë atë.Ne besojmë që dy engjëjt të njohur si Munkar dhe Nakir i pyesin çdokënd në varret e tyre rreth, Krijuesit, fesë dhe Profetit salallahu alejhi ua selam në përputhje me hadithet e Profetit salallahu alejhi ua selam dhe thëniet e Sahabeve.

 

81. Varri ose është një kopsht nga kopshtet e Parajsës [Xhen-netit] ose një gropë nga gropat e Ferrit [Xhehen-nemit].

 

82. Ne besojmë në ringjalljen dhe në shpërblimin e veprave. Ne besojmë në prezantimin e veprave [tek Allahu], dhe llogarinë, leximin e regjistruar të çdonjërit, shpërblimin, dënimin, urën [mbi zjarrin e Ferrit [Xhehen-nemit] dhe peshoren.

 

83. Të dyja Parajsa [Xhen-neti] dhe Ferri [Xhehen-nemi] janë të krijuar. Ata kurrë nuk do të zduken ose as që do t’i vie fundi. Allahu i krijoi ata të dyja përpara se të krijonte krijesat dhe pastaj krijoi ata që do të banojnë në to. Ai do t’i vendosë atë të cilin Ai dëshiron në Parajsë [Xhen-net] nga mëshira e Tij ose në zjarrin e Ferrit [Xhehen-nemit] nga drejtësia e tij. Çdokush bën çfarë ai është i supozuar të bëjë dhe çdokush është duke shkuar drejtë asaj për çfarë është krijuar për atë.

 

84. Të dyja e mira dhe e keqja janë të paracaktuara për njerëzimin.

 

85. Aftësia për të bërë diçka është dy llojesh:

 

1. – Teufik: Mëshira nga Allahu e cila e aftëson një person të ndërmarri një urdhër ose të ndalohet nga ndonjë që e ndaluar. Është gjithmonë e lidhur me një veprim specifik dhe nuk ekziston përpara veprimit. Ajo nuk mund t’i atribuohet krijesave, sepse ato nuk kanë kontroll mbi të.

2. – Aftësia për shkak të shëndetit, kuptimeve të ndryshme, hyrje tek ato dhe përdorimi i organeve të trupit. Kjo lloj aftësie ndiqet nga një veprim specifik. Një person mbahet përgjegjës për urdhërin nëse ai ka këtë aftësi siç Allahu thotë në Kur’an:

 

“Allahu nuk e rëndon askënd mbi mundësitë që ai ka secili merr shpërblim për atë [të mirë] që ka fituar dhe [pa kështu] secili merr dënim për atë [të keqe] që ka fituar. ”Zoti ynë! Mos na ndëshko në qoftë se harrojmë apo biem në gabime; -Zoti ynë! Mos na ngarko me barrën e atyre të cilët i detyrove ata para nesh [çifutët e kristianët]; Zoti ynë! Mos na ngarko me barrë më të rëndë se sa kemi mundësi për të [që ta mbajmë]. Na fal ne dhe na liro nga gjynahet dhe kij Mëshirë për ne. Ti je Maula [Zoti, Mbrojtësi, Ruajtësi] ynë; Pra na ndihmo dhe na jep fitore përmbi popullin kafir [mohues, mosbesimtarë]”. [2/286]

 

86. Veprat e njerëzve janë të krijuara nga Allahu por të fituara nga ata vetë.

 

87. Allahu i madhëruar vetëm i ka pyetur njerëzit të bëjnë çfarë ata munden.Ata vetë nuk mund të bëjnë asgjë përveç asaj çfarë Ai i ka aftësuar ata të bëjnë[10]. Kjo është ajo çfarë kuptohet nga:

 

“Nuk ka ndryshim dhe fuqi përveç asaj që posedon Allahu”

 

Ne themi që askush nuk mund të largohet nga mëkati përveçse me ndihmën e Allahut. Askush nuk ka asnjëfarë fuqie të ndërmarri një akt bindjeje ndaj Allahut dhe të qëndrojë I vendosur mbi të përveçse me mëshirën e Allahut.

 

 

88. Çdogjë ndodh me vullnetin e Allahut, Dijen e Tij, Vendosjen e Tij dhe paracaktimin e Tij. Vullneti i Tij dominon atë të tjerëve dhe i ka ndrysuar ata krejtësisht.Vendimi i Tij mbizotëron planifikimin e të gjithë të tjerëve. Ai bën çfarë i pëlqen. Ai nuk është kurrë i padrejtë.

 

“Ai nuk mund të pyetet rreth veprave të Tij, por ata do të pyeten [rreth të tyreve]” [21/23]

 

89. Të vdekurve i bëjnë dobi veprat e jetëve të tyre të tilla si falja dhe veprat e bamirësisë.

 

90. Allahu i madhëruar i përgjigjet lutjeve dhe përmbush nevojat.

 

91. Çdo është pronë e Tij. Ai nuk është pronë e askujt.Askush nuk mund të jetë i panevojshëm për Të, madje edhe për të hapur dhe mbyllur sytë. Ai që e mendon veten panevojë për Allahun edhe për një të mbyllur të syrit bën kufër [mosbesim] dhe zhduket.

 

92. Allahu i madhëruar zemërohet dhe kënaqet por zemërimi dhe kënaqësia e Tij nuk janë si ato të një krijese.

 

93. Ne i duam Sahabet e të dërguarit të Allahut. Dashuria janë për çdonjërin prej tyre nuk e tejkalon atë për të tjerët dhe as që nuk refuzojmë asnjërin prej tyre. Ne i urrejmë ata të cilët i përbuzin ata ose flasin për ta parespekt. Ne flasim për ta me respekt. Dashuria për ta është një shenjë besimi, bindjeje dhe devotshmërieje dhe urrejtja për ta nuk është asgjë tjetër por kufër [mosbesim], [nifak] hipokrizi dhe tirani.

 

94. Ne themi që Khalifa i parë pas Profetit salallahu alejhi ua selam ka qenë Ebu Bekri, sepse ai ishte personi më I preferuari I këtij Ummeti.Pas tij,ishte Umar Ibn Khatab, pastaj Uthmani dhe së fundi Ali Ibn Ebu Talib radiallahu anhum.Ata janë Khulafat dhe Imamët e drejtë.

 

95. Ne besojmë që atyre 10 sahabeve të cilëve iu ishin dhënë lajmet e mira për të hyrë në Parajsë [Xhen-net] nga Profeti salallahu alejhi ua selam me emrat e tyre janë banorë të Parajsës [Xhen-netit] sepse Profeti e ka dëshmuar këtë, i cili ishte gjithmonë i vërtetë në thëniet e tij. Ata janë :

 

· Ebu Bekri

· Umar Ibn Khatab

· Uthman Ibn Affan

· Ali Ibn Ebu Talib

· Talha Ibn Ubeidullah

· El-Zubeir Ibn El-Au-uam

· Sa’d Ibn Ebu Uakas

· Said Ibn Zaid

· Abdurrahmen Ibn Auf

· Ebu Ubeida Ibn el-Xharrah I cili është I njohur si Emin [besniku] midis këtij Ummeti [popullit musliman]. Allahu qoftë I kënaqur me të gjithë ata.

 

96. I shpëtuar nga hipokrizia është ai që flet mirë për Sahabet e të Dërguarit të Allahut dhe gratë e tij të cilët ishin të pastër nga papastërtia dhe fëmijët e tij ishin të pastruar nga të gjithë të ndyrat.

 

97. Askush midis dijetarëve të hershëm dhe atyre të cilët i ndoqën ata,në fushën e transmetimit të haditheve dhe ngjarjeve, ose në fushën e kuptimit dhe mendimit, duhet të përmendet përveç në një mënyrë të drejtë. Kushdo që flet keq për ta nuk është mbi rrugën e drejtë.

 

98. Ne nuk I japim asnjë preferencë asnjë Ualiu [njerëzit e devotshëm] mbi asnjë nga Profetët alejhis selam. Ne themi që një Profet I vetëm është më i preferueshëm se të gjithë Aulejat [njerëzit e devotshëm].

 

99. Ne besojmë në çdogjë që ka qenë e transmetuar nga Karamat [ngjarjet e pazakonta, mreku-llitë] dhe çfarëdo që është e transmetuar autentikisht nga thëniet e tyre.

 

100. Ne besojmë në shenjat e Orës, të tilla si dalja e Dexhalit, zbritja e Isa Ibn Merjem nga qielli, linja e diellit nga perëndimi, paraqitja e një kafshe nëntokësore nga vendi I saj.

 

101. Ne nuk besojmë në asnjë parashikues [fallxhorë], magjistarë ose çdo person i cili thërret në një gjë që është në kundërshtim me Librin [Kur’anin] dhe Sunnah-n dhe konsesusin e dijetarëve.

 

102. Ne themi që bashkimi në Xhemat është i vërtetë dhe është rruga e drejtë, kurse përçarja dhe grupacionet janë ç’udhëzim dhe shkatërruese.

 

103. Në qiell dhe në tokë, din-i [feja] I Allahut është Një, Islami. Allahu thotë:

 

“Me të vërtetë, din-i [feja] me Allahun është islami” [2/19]

 

“Dhe unë zgjodha për ju islamin si Din-in [fenë] tuaj” [5/3]

 

104. Islami është midis dy ekstremeve:

· Tejkalimi i kufijve ose mosrealizimi [i urdhërave].

· Krahasimi i Allahut me krijesat ose mohimi i atributeve të Tij.

· Qëniet njerëzore janë të nënshtruara ndaj asaj çfarë është paracaktuar për to ose ata janë të lira të bëjnë ç’të duan.

· Mosfrika nga ndëshkimi i Allahut ose humbja e shpresës ndaj mëshirës së Allahut.

 

105. Ky është Din-i [feja] dhe besimi i Jonë në thellësi të zemrës. Ne i shfajësojmë vetet tona tek Allahu nga ata të cilët kundërshtojnë çfarë është shpjeguar dhe zbërthyer nga ne. Ne i lutemi Allahut të madhëruar të na udhëzojë me vendosmëri mbi këtë rrugë, të na bëjë të vdesim në të, të na mbrojë ne nga të kundërshtuarit e parimeve dhe nga fraksionet e tilla si:

 

· Mushabbiha: -ata të cilët e krahasojnë Allahun me krijesat.

· Mu’tazila: -ata të cilët devijojnë nga rruga e dijetarëve të hershëm aq gjatë sa interpretimet e atributeve të Allahut të përfshihen.

· Xhahmija: -ata të cilët mohojnë atributet e Allahut.

· Xhabrija: -ata të cilët besojnë që njeriu është I lidhur me atë çfarë është I paracaktuar për të pa pasur vullnet të lirë në të tijën.

· Kadarija: -ata të cilët besojnë që njeriu është I lirë për të bërë çfarë ai dëshiron.

 

Të gjitha këto shkuan kundër njerëzve të Sunnah-s dhe Xhematit dhe kështu humbën vetet e tyre.Ne i shfajësojmë vetet tona nga ata, siç ata kanë devijuar nga rruga e drejtë për tek ajo e shkatërrimit.

Dhe me Allahun qëndron gjithë fuqia dhe aftësia [Teuhik].

 

 

[1] Teuhidi me të cilin Allahu i dërgoi Profetët e Tij dhe të cilin Ai e shpiegojë në Librat e Tij është tre llojesh; kjo është në përputhje me faktet nga Libri,[Kur’ani] SuNnah dhe dëshmija e njerëzimit vetë.

[2] Fraza Kadim bila ibtida “ i Hershëm dhe pa fillim” nuk gjqndet në emrat më të bukur të Allahut siç është diskutuar nga një numër i dijetarëve. Është përmendur së pari nga dijetarët si Kalem për të shpjeguar ekzistencën e Allahut përpara çdogjëje tjetër.Lë ta bëjmë të njohur se emrat e Allahut janë të një origjine hyjnore. Vetëm ata emra që ka fakte nga Kur’ani dhe Sunneti i saktë mund të përdoren për Allahun. Ata nuk mund të futen në fjalorin islam dhe kjo ka qenë kuptuar qartë nga Imamët e pasardhësve të drejtë.

Në fakt fjala Kadim madje nuk tregon kuptimin të cilët njerëzit e Kalemit donin të shprehnin! Në arabisht don te thotë diçka që i prinin një diçkaje tjetër, që e cila vetë nuk nuk I prin asgjëje, të tillë siç është në thënien e Allahut:

 

Dhe ju nuk do të shpërbleheni përveç vetëm çfarë vepruat gjithnjë [në këtë botë: ligësi, poshtërsi, mëkate, mosnënshtrim ndaj Allahut“ [Jasinë/39]

 

Megjithëse shtesa e Bila ibtida e bën të kuptohet më qartë, nuk është e vlefshme të numërohet midis Emrave më mirë të Allahut sepse nuk ekziston asnjë fakt për të nga Libri [Kur’anin] dhe Sunnah. .Me të vërtetë emri i Allahut el-Auual [i Pari] e shpreh më mirë idenë siç është treguar nga thënia e Tij :

“Ai është i Pari dhe i Fundit.”[Hadid/3]

[3] Kjo frazë duhët të shpjegohet për ata të cilët ia ndanë kuptimin dhe atyre që dolën jashtë rrugës duke interpretuar emrst dhe atrbutet e Allahut .Ende ata nuk kanë asnjë argument sepse autori rahimallah e përdorë këtë shprehje për të shpjëguar që Allahu nuk është me krijesat e Tij.Megjithatë kjo dëshmi ka nevojë për shpjegim në mënyrë që të heqim të gjitha dyshimet .

Me “hudud” [limite] autori nënkupton të tilla limite siç janë ato të qenieve njerëzore sepse askush përveç Allahut nuk I di limitet e Tij.Kështu Allahu I Lartëmadhëruar thotë:

 

“Ai di çfarë është përpara ose pas ose mbrapa atyre por ata nuk do ta kuptojnë Atë.” [Ta Ha/110]

 

Ata midis pasardhësve të drejtë të cilët folën për një limit për sa i përket atributit të Tij “Istaua” nënkuptuan një limit të njohur vetëm nga Allahu dhe të njohur nga njerëzit .Përsa I përket el-ghajat uel arkan uael a’da uel adauat [fundet, kolonat, organet dhe mjetet] autori nënkupton që Allahu është I pastër në atributet dhe urtësinë e Tij hyjnore të cilat nuk i ngjajnë asnjë nga krijesat e Tij.Allahu ka atrbutet e fytyrës,të dorës dhe këmbës etj… por këto atributet e tij në asnjë mënyrë nuk I ngjajnë atyre të krijesave të Tij. Askush përveç Allahut nuk e di natyrën e tyre të vërtetë.

Njerëzit e shpikjes [bidatit] përdorin të tilla shprehje në mënyrë për të mohuar disa nga atributet e Allahut. Ata përdorin fjalë të tjera të cilat nuk janë të aprovuara nga Allahu në mënyrë për t’iu shmangur ekspozimit të dijetarëve të vërtetë të Islamit.Autori El-Tahaui padyshim nuk ka nënkuptuar këtë sepse ai mban të njëjtin besim si Ehlul Sunnah aq gjatë sa atributet të Alllahut janë në diskutim.Çfarëdo që ai thotë rreth besimit mund të kuptohen nga vetë fjalët e tij të cilat shpjegojnë çfarë është shkurtimisht është dëshmuar në vendet e tjera.

E njejtë thënia e tij:

 

“Gjashtë drejtimet nuk e rrethojnë Atë si të gjitha shpikje [bidatet] e tjera” nënkuptohet gjashtë drejtimet e krijuara.Ai nuk nënkupton mohimin e të qenurit të Allahut mbi krijimin e Tij dhe vendosjen mbi arshin e Tij sepse Pozicioni I Tij nuk është I mbuluar nga gjashtë drejtimet,siç Ai është mbi këtë Univers dhe duke e rrethuar atë.

 

Allahu i bëri robërit e Tij instiktivisht të besojnë që Ai është mbi ata ashtu siç është mbajtur me komsensusin e Ehlul Sunnah uel Xhema midis sahabeve të Profetit salallahu alejhi ua selam dhe pasardhësve të tyre.Të gjitha faktet nga Libri [Kur’ani] dhe Sunnah-n autentike provon që Ai është mbi ne.

I dashur lexues, behu i vëmendshëm në këtë pikë e cila është e vërteta e vetme dhe çdogjë tjetër është fallsitet.

[4] Me el-ilm el-mafkud [dije e fshehtë] ai nënkupton dijen e padukshme.Kjo është vetëm për Allahun. Kushdo nga qeniet njerëzore që thotë se e posedon atë ai është jobesimtarë sepse Allahu I madhëruar thotë:

 

“Tek Ai janë çelësat e të padukshmes,thesaret qe askush përveç Atij nuk I di.”[En’am/59]

 

Dhe Ai thotë:

 

“Thuaj:mbi qiej ose mbi tokë,përveç Alllahu askush nuk e di atë që është e fshehur.” [Naml/65]

 

Gjithashtu Profeti salallahu alejhi ua selam ka thënë:

“Çelësat e e të padukshmes janë pesë, të cilat nuk janë të njohura nga askush përveç Allahut.” Pastaj ai recitoi versetin e mëposhtëm:

 

Vërtetë që Allahu!Vetëm tek Ai është dija e Orës [e çastit të fundit];Ai zbret shiun dhe di se çfarë ka në mitra. Askush nuk e di se çdo të fitojë e çdo t’i ndodhë nesër dhe askush nuk e di se në ç’tokë [ç’vend] do të vdesë . Me të vërtetë që Allahu është i Gjithëdituri, i Mirënjohuri [përçdo gjë]”. [Llukman/34]

Ka një numër hadithesh autentike të cilat provojnë që profeti salallahu alejhi ua selam nuk e dinte të fshehtën megjithëse ishte më i miri nga të gjitha krijesat dhe vula e profetëve.Kështu të tjera qenie janë padyshim injorantë ndaj saj.

Profeti salallahu alejhi ua selam dinte vetëm atë të cilën Allahu e bëri të njohur për të:kur disa njerëz shpifën mbi Aishen radiallahu anhe ai nuk e dinte që ajo ishte krejtësisht e pafajshme për akuzimet e tyre derisa shpallja erdhi tek ai; gjerdani i Aishes kishte humbur gjatë një udhëtimi,ai dërgoi një grup të shikonte për të dhe n uk e dinte se ku ishte derisa deveja u ngrit dhe e gjetën nën kafshën.Gjenden një numër faktesh të tjera nga Libri [Kur’ani] dhe Sunnah mbi këtë çështje.

[5] Këtu ai nënkupton që Ehlul Sunnah uel Xhema nuk e thërrasin një musliman si një jobesimtarë aq gjatë sa ai beson në Allahun dhe Ditën e fundit sepse një mëkat që ai kryen të tilla si kurvëri, pirje të verës, marrje-dhënien e kamatës, mosbinja ndaj prindërve etj…. aq gjatë sa ai nuk I konsideron ata si hallall [të lejueshme]. Nëse ai I shikon ato si të lejueshme ai është përfundimisht një jobesimtarë sepse ai ka refuzuar Allahun dhe të dërguarin e Tij dhe ka dalë nga Islami.Megjithatë nëse ai nuk I shikon ato si të lejueshme [Hallall]ai nuk është jobesimtarë në sytë e Ehlul Sunnah-s uel Xhema por do të mbahet si një person me besim të dobët.

Ai do të jetë përgjegjës për dënimin e caktuar për një fasik [mëkatarë] siç është përshkruar në Sheriah-n e pastër.

Kjo është besimi i Ehlul Sunnah-s uel Xhemae jo si Khauarixh dhe Mutazilah dhe atyre të cilët ndjekin rrugën e tyre fallse. Për sa i përket Khauarixh ata e deklarojnë një musliman si një jobesimtarë për shkak të mëkateve që ai ka kryer.

Ndërsa Mutazilah ata e vendosin të tillë person midis islamit dhe mosbesimit në këtë botë por ata besojnë që një person i tillë do të jetë përgjithmonë në zjarrin e Ferrit [Xhehen-nemit], i njëjtë me besimin e Khauarixh. Thëniet e këtyre dy fraksioneve janë fallse në dritën e Librit [Kur’anit], Sunnah-s dhe konsensusin e pasardhësve [atyre që ndjekin rrugën e Muhammedit salallahu alejhi ua selam, tabi-inëvë dhe tabi-tabi-inëve].

Disa njerëz duket se janë të turbulluar rreth atyre nga injoranca por nuk ka qenë kurrë një çështje e dyshimtë për njerëzit e të vërtetës.

 

[6] Autori nënkupton që ne nuk i dëshmojmë që ata janë midis njerëzve të Parajsës [Xhennetit] përveç atyre që Profeti salallahu alejhi ua selam vetë i ka përshkruar të tillë siç janë ata të 10-tët dhe të tjerë siç është shpjeguar në dëshmitë e tij të.

Duhet të dihet që Ehlul Sunnah uel Xhemae beson që besimtarët dhe mutakin do të hyjnë në përgjithësi në Parajsë [Xhen-net] dhe që jobesimtarët dhe politeistët dhe hipokritët do të hyjnë në përgjithësi në zjarrin e Ferrit [Xhehen-nemit].

Kjo është provuar nga një numër versetesh dhe haditheve mutauatir të Profetit salallahu alejhi ua selam:

 

“Për sa I përket të drejtëve ata do të jenë në kopshtet [e Parajsës] dhe në Lumturi.”[Tur/17]

 

Dhe Ai thotë:

 

“Allahu I ka premtuar besimtarëve burra dhe gra, kopshte nën të cilët rrjedhin lumenj, për të banuar aty…”[Teubah/72]

 

Dhe për sa I përket jobesimtarëve Ai thotë:

Por ata të cilët refuzuan [Allahun] për ata do të jetë zjarri I Ferrit [Xhehen-nemit]…….[Fatir/36]

 

Dhe Ai thotë :

 

“Hipokritët do të jenë në thellësitë më të ulta të Zjarrit [Nar];asnjë ndihmues nuk do të gjendet për ta.”[Nisa/145]

 

[7] Një i tillë përshkrim i shkurtër nuk mund të kalojë pa u kritikuar. Një jobesimtarë hyn në islam dukë thënë dy Shehadetet nëse ai nuk i ka thënë ato më përpara. Nëse ai i ka thënë ato mëpërpara por ka kryer një vepër e cila ia ka anulluar islamin ai mund të hyjë duke u penduar “Të mohojë çfarë e ka bërë atë të hyjë në islam” nuk është e vetmja arsye për anullimin e islamit tek një person.

Dijetarët kanë përfshirë edhe vepra të tjera nën flamurin e anullimit të islamit e tillë siç është kritikimi I islamit dhe Profetit salallahu alejhi ua selam, duke u tallur me fenë e Allahut, të dërguarin e Tij, Librin e Tij ose çdo pjesë të Sheriah-s kjo dëshmohet në thënien e Tij:

 

“Thuaj: A me Allahun, Shenjat e Tij dhe të dërguarin e Tij ju po talleshit? Nuk ka falje: Ju e keni refuzuar fenë pasi e pranuat atë.”[Teubah/65-66]

 

Çështja është njëlloj me ata që adhurojnë idhuj ose I kërkojnë ndihmë të vdekurve etj..derisa të gjitha këto kundërshtojnë Shehadetin “La ilahe il-lallah” e cila kërkon të gjitha format e adhurimit duke përfshirë lutjet, të kërkuar ndihmë, gjunjëzimin, përkulja, kurbani, beja etj.. duhet t’i drejtohen vetëm Allahut.

Kushdo që adhuron diçka tjetër përveç Allahut qoftë ai idhull apo ëngjëll apo xhin apo i vdekur bën Shirk dhe dështon në, mbajtjen e kërkesave të Shehadetit “La ilahe Il-lallah”.

Të gjitha çështje të tilla nuk janë në mënyrë të nevojshme për mohimin e çfarë një person ka pohuar kur ai ka pranuar islamin por megjithatë e nxjerrin atë nga islami siç është e provuar nga Kur’ani dhe Sunnah.

Gjenden një numër I çështjeve tjera jo të lidhura me mohimin të cilat e bëjnë një musliman, një jobesimtarë; ato janë më të diskutuara nga dijetarët në detaje nën “Anullimin e islamit ” dhe lexuesi mund t’i referohetatyre nëse ai dëshiron.

 

[8] Ky përshkrim nuk është i saktë dhe i pakundërshtueshëm;rruga korrekte është ajo e ndjekur nga Ehlul Sunnah uel Xhemae të cilët thonë që Imani [besimi] konsiston në besim me zemër,dëshmimin më gojë dhe veprimin mbi këtë besim me anë të gjymtyrëve së bashku i cili [besimi] ngrihet me bindje dhe ulet me mosbindje ndaj Allahut.

Faktet për këtë formë nga Kur’ani dhe Sunnah janë të panumërta për t’u numëruar por lexuesi mund t’i kërkojë disa prej këtyre faktevetë cilat janë të përmendura nga Komentatori i k ur’anit Ibn Ebu Al’iz.

Ndarja e veprave me besimin është një parim I rëndësishëm i Murxhiave. Kundërshtimi i tyre me Ehlul Sunnah uel Xhemae nuk është vetëm në zgjedhje fjalësh por gjithashtu i përfshin konceptet nga të cilat shumë çështje janë të lidhura.Këto çështje mund të vlerësohen nga reflektimi mbi thëniet e Ehlul Sunnah uel Xhemae dhe Murxhiave.

 

[9] Kjo dëshmi që feja është një dhe të gjithë besimtarët janë përgjithësisht të barabartë është për tu kritikuar dhe me të vërtetë është fallse.Besimtarë kanë nivele besimi të ndryshme; besimi i Profetëve nuk ishte i njëjtë me besimin e të tjerëve si besimi i Khalifëve të drejtë dhe sahabeve të tjerë nuk ishte i n jëjtë me besimin e të tjerëve.

Në të njëjtën mënyrë besimi i besimtarëve të vërtetë nuk është i njëjtë me atë të mëkatarëve.Ndryshimi është kështu I bazuar mbi sasinë e dijes të përmbajtur në zemër të çdo personi rreth Allahut, Emrave dhe Atributeve të Tij dhe çfarë Ai e ka bërë të obligueshme për robërit e Tij. Kjo është thënia e Ehlul Sunnah uel Xhemae dhe është kështu në konflik me atë të Murxhiave.

[10] Kjo nuk ëhtë e vërtetë; në fakt njerëzit janë të aftë shumë më shumë sesa Allahu I ka kërkuar të bëjnë sepse Ai nga Madhështia dhe Mëshira e Tij ka dashur ta bëjë dinin [fenë] të lehtë për robërit e Tij dhe për t’ia bërë atyre dinin [fenë] e tyre të vështirë.

Read more...

A kemi nevojë për edukimin seksual?

A kemi nevojë për edukimin seksual?

 

     Prej urtësisë së Allahut në krijesat e tij është krijimi i  instinkteve në shpirtin e njeriut dhe bërja e epsheve tërheqëse për njerëzit, sikur që thotë Allahu i lartësuar: “Njerëzve u është zbukuruar dashuria ndaj të këndshmeve, ndaj grave, djemve e ndaj pasurisë së grumbulluar nga ari e argjendi, ndaj kuajve të stolisur, bagëtisë e bujqësisë. Këto janë kënaqësi të kësaj bote, po tek All-llahu është e ardhmja më e mirë.” (Ali Imran: 14)

     Pejgamberi (lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të) na ka lajmëruar se sprova e epsheve është ajo që më së shumti i frikësohet për umetin e tij, për këtë ka thënë: “Nuk kam lënë pas vete sprovë më të dëmshme për burrat se sa gratë.” (Buhariu me nr: 5096 dhe Muslimi me nr: 2740)

     Për shkak të madhësisë së kësaj sprove Pejgamberi (lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të) ka premtuar, bile i ka garantuar xhenetin atij që karakterizohet me dëlirësi, për këtë thotë: “Kush më jep garancë se do të ruaj atë që ka mes buzëve dhe këmbëve të tij, unë ia garantoj atij xhenetin.” (Buhariu me nr: 6474)

     Me zhvillimin e mediave dhe mjeteve të komunikimit dhe hapjes së shoqërive islame ndaj shoqërive të tjera janë rritur mjetet e nxitjes (eksitimit) dhe joshjes si dhe janë vënë në punë teknologjitë e reja për t’i nxitur instinktet dhe për t’i ndezur ato, të motivuar nga përfitimi material apo senzacioni medial apo edhe për të përhapur amoralitetin në mes njerëzve.

     Prandaj këtu me të madhe shtrohet pyetja: A kemi nevojë ne për edukim seksual? Apo ajo që quhet edukatë seksuale?

     Përgjigja me ‘po’ apo ‘jo’ në pyetje të tilla është thjeshtësim (reduktim) i skajshëm i kësaj teme dhe përgjithësim në një pozitë ku imponohen sqarimet e detajuara.

     Duke u mbështetur në këtë mund të themi: Hapi i parë lidhet me përcaktimin e konceptit të edukimit seksual apo edukatës seksuale.     

     Për sa i përket konceptit perëndimor, e i cili mbizotëron në një pjesë jo të vogël të mjeteve të informimit, ai bazohet në bisedën rreth çështjeve të seksit dhe detajet e tyre para të rinjve dhe adoleshentëve, qofshin meshkuj apo femra dhe mëton të orientoj aktivitetin seksual sipas konceptit perëndimor dhe me qëllim të mbrojtjes nga sëmundjet. Nuk ka dyshim se kjo është e papranueshme bile është përhapje e amoralitetit dhe ndezje e instinkteve.

     Por, pyetja e cila e imponon veten është: A është e mundur që familja apo  institucionet arsimore të injorojnë çështjet e seksit dhe të lënë të rinjtë dhe të rejat të përfitojnë kulturën dhe njohuritë e tyre nga mediet, interneti, miqtë dhe kolegët?

    Besoj që pedagogët pajtohen se kjo çështje nuk duhet të anashkalohet dhe se është nevojë të trajtohet kjo çështje sipas metodave islame por, kundërshtimi ndërlidhet me vetë terminologjinë.

     Mospajtimi në terminologji tolerohet dhe siç thuhet ‘Nuk duhet të ketë kundërthënie në terminologji’  por, çështja është se duhet të zgjidhet një koncept i përcaktuar qartë.

    Përhapja e botëkuptimit negativ të konceptit nuk duhet të ndikoj në refuzimin absolut. Koncepti për lirinë dhe të drejtat e njeriut, për shembull, interpretohet në mënyrë të ndryshme nga fetë dhe kulturat. Si dhe përhapja e konceptit perëndimor nuk do të thotë refuzimi absolut i terminologjisë por, ri-përcaktimin e konceptit në përputhje me qasjen islame ndaj kësaj çështje.

    Duke u bazuar në këtë institucionet arsimore duke filluar prej familjes, shkollës dhe institucionet që thërrasin në islam duhet të kujdesen për edukim seksual sipas qasjes islame, e shtyllat kryesore të kësaj qasje janë:

Përkufizimi i instinktit dhe urtësisë prej krijimit të tij dhe sqarimi i funksioneve të tij, duke ia shtuar metodologjinë islame në trajtimin e tij.

Pajisja e mësimdhënësve me dijen fetare adekuate rreth pubertetit dhe dispozitat e adhurimeve që janë të lidhura me çështjet e ejakulimit të spermës dhe marrëdhënieve intime sikurse, pastërtia dhe kështu me radhë.

Njohja e të martuarve me çështjet e hallallit dhe haramit të lidhura me jetën intime mes dy të martuarve.

Zhvillimi i devotshmërisë, vullnetit dhe vendosmërisë të cilat ndihmojnë në përballjen me ngacmimet dhe joshjet.

Ndërtimi i vlerave të dëlirësisë dhe promovimi i tyre dhe sqarimin se ato përbëjnë triumf të personalitetit dhe përmes tyre realizohet burrëria.

Ofrimi i zgjidhjeve dhe këshillave në trajtimin e situatave të lidhura me instinktin si dhe ofrimi i ndihmës për atë që ka ndodhë prej tij ndonjë gabim apo lëshim dhe i cili vuan nga pasojat dhe implikimet e tyre.

Kritika ndaj modelit perëndimor të edukimit seksual duke  vënë në dukje motivet dhe mjetet e tij si dhe lidhjen e tij me filozofinë perëndimore dhe vështrimin të saj për njeriun.

 

     Është e rëndësishme në metodologjinë e trajtimit dhe studimit të çështjeve seksuale që të kihet parasysh turpi dhe edukata fetare si dhe për të shmangur hyrjen në detaje dhe shprehjet që gërvishtin turpin dhe nxisin më tepër se sa edukojnë.

     Si dhe nuk është e domosdoshme bile nuk është etike që të vihet një lëndë e posaçme për edukatën seksuale por, ajo trajtohet përmes asaj që realizon qëllimet edukative dhe zhvillon dëlirësinë me anë të lëndëve tjera dhe programeve edukative./islamhouse

Autori: Muhamed b. Abdullah Ed Duvejjish

Përkthim: Driton Lekaj

Read more...
  • Published in Zekati

Pasqyrë rreth zekatit të Fitrit

Pasqyrë rreth zekatit të Fitrit

 

     Falënderimi i takon Allahut, Zotit të botëve. Dhe lavdërimi e shpëtimi qofshin për Pejgamberin tonë, Muhamedin dhe për familjen dhe të gjithë shokët e tij, e më pas:

     Këto janë disa fjalë rreth sadakatul Fitrit. E lus Allahun që të gjithë të kemi dobi prej tyre dhe ta pranoj nga të gjithë zekatin e Fitrit dhe të gjitha veprat e tjera.

 

Ç’do të thotë zekatul Fitr?

     D.m.th. zekati i cili jepet në ditën e Bajramit të Fitrit dhe përfundimit të Ramazaniut. Ajo quhet edhe: Sadakatul Fitr dhe të dyja këto emërtime janë përmendur në citate.

     Është quajtur sadakatul Fitr (lëmosha e Bajramit) kësisoj për shkak se ajo është lëmoshë para namazit të Bajramit përmes së cilës dëshirohet shpërblimi nga Allahu i lartësuar. Dhënia e sadakatul Fitrit atij që e meriton në kohën e caktuar dhe me shpirt të mirë e vë në pah vullnetin e vërtetë për ta arritur atë shpërblim. Ndërsa është quajtur zekat për shkak se në dhënien e saj – sinqerisht për hir të Allahut – ka dëlirësi për shpirtin, pastrim nga të metat e tij, përkrahje për të shtuar veprën e mirë dhe plotësim i mangësisë së tij.

    E ajo iu është bashkëngjitur Bajramit të Fitrit sikurse që i bashkëngjitet diçka shkakut të tij, ngase shkaku i dhënies së saj është dalja nga Ramazani në Bajramin e Fitrit – pas plotësimit të muajit me pamjen e hënës së re – për këtë iu është bashkëngjitur atij për shkak se është obliguar me hyrjen në ditën e Bajramit.

 

Historiku i obligimit të tij dhe argumenti për këtë:    

     Obligimi i tij ndodhi në vitin e dytë të hixhretit – d.m.th. me Ramazanin – dhe për ligjshmërinë e tij tregojnë argumentet e përgjithshme nga Kurani dhe argumentet e qarta prej Synetit si dhe konsensusi i muslimanëve. Allahu i lartësuar thotë: “Ka shpëtuar ai që është pastruar.” (El A’la: 14)  d.m.th. ka fituar dhe triumfuar plotësisht ai që e ka dëlirësuar veten e tij me dhënien e sadakës (lëmoshës) dhe kësisoj e ka graduar dhe e ka pastruar.  

     Umer b. Abdul Azizi  (Allahu e mëshiroftë) kishte traditë t’i urdhëronte njerëzit ta jepnin zekatin e Fitrit dhe e lexonte këtë ajet.

     Edhe Ikrime (Allahu e mëshiroftë) në komentin e këtij ajeti ka thënë: “Është për qëllim njeriu i cili e jep zekatin e tij përpara”, do të thotë: para namazit: të Bajramit.

     E kësisoj kanë thënë edhe disa dijetarë të selefit (Allahu i mëshiroftë) në komentin e tyre për ajetit, se për qëllim është zekatul Fitri.

      Gjithashtu është transmetuar edhe si hadith nga Pejgamberi (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) te Ibn Huzejme në librin e tij dhe të tjerët. Imam Maliku (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: “Ajo – d.m.th. zekatul Fitri – hynë në kuptimin e përgjithshëm të ajetit kuranor: “..dhe jepni zeqatin ..” (ElBekare: 43).”

     Gjithashtu është transmetuar te Buhariu dhe Muslimi me transmetime të ndryshme, hadithi: “Pejgamberi (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) e ka bërë obligim (farz) zekatin e Fitrit.” dhe muslimanët në vazhdimësi, në të kaluarën dhe të tashmen, kanë konsensus rreth obligimit të tij bile banorët e Medines mendonin se nuk kishte lëmoshë më të mirë se zekatul Fitri.

 

Dispozita për të

     Ibn Mundhiri (Allahu e mëshiroftë) – dhe dijetarë të tjerë – kanë treguar se ka konsensus për obligueshmërinë e saj. Ibn Ishaku (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: Për dispozitën e saj ka konsensus (ixhma).

     Autori: Mjafton si argument për obligueshmërinë e tij – nëse ekziston mundësia dhe jepet në kohën e caktuar – shprehja e sahabëve (Allahu qoftë i kënaqur me ta) kur kanë folur për zekatin e Fitrit  me fjalën: Farz, sikurse që e kanë shprehur këtë Ibn Umeri dhe Ibn Abasi.

     Ibn Umeri (Allahu qoftë i kënaqur me të) ka thënë: “E ka obliguar (farz) Pejgamberi  (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) zekatin e fitrit.” E ngjashëm janë shprehur edhe të tjerët (Allahu qoftë i kënaqur me ta).

 

Urtësia e obligimit të tij

     Zekati i Fitrit është obliguar për ta dëlirësuar shpirtin nga të metat e tij, si koprracia dhe vetitë tjera të këqija gjithashtu si pastrim për agjërimin në të cilin mund të ndikojnë dhe ta pakësojnë shpërblimin e tij fjalët dhe veprat e kota, e të ngjashme me to. Gjithashtu si inkurajim për të vepruar mirë në shenjë solidariteti me të varfrit dhe të mjerët dhe kursimin e tyre nga përbuzja e nevojës dhe lypjes ditën e Bajramit.

     Ibn Abasi transmeton nga Pejgamberi (lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të) se ka thënë: “Pejgamberi  (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) e ka obliguar sadakatul Fitrin si pastrim për agjëruesin prej fjalëve dhe veprave të kota dhe ushqim për të varfrit.” (E transmeton Ebu Davudi, Hakimi dhe të tjerë).

    Përmes dhënies së tij njeriu e  shfaq falënderimin për dhuntinë e Allahut të lartësuar ndaj robit të Tij me plotësimin e agjërimit të muajit të Ramazanit dhe atë që iu është lehtësuar nga falja e namazit të natës si dhe veprat e tjera të mira.

     Përmes tij gjithashtu përhapet dashuria dhe afërsia mes shtresave të shoqërisë islame.

 

Për kë është obligim zekati i Fitrit?

     Zekati i Fitrit është pastrim i trupit kështu që është obligim për çdo musliman qoftë mashkull apo femër, i lirë apo rob, që banon në qytete, fshatra apo vendbanime të përkohshme (si beduinët). Dhe në këtë janë të pajtimit dijetarët e muslimanëve. Për këtë disa prej dijetarëve të selefit e jepnin zekatin e Fitrit edhe për foshnjën në barkun e nënës. 

     Autori: Dhënia e tij për foshnjën në barkun e nënës nuk është obligim por, ndoshta e kanë bërë këtë në shenjë falënderimi për dhuntinë e Allahut për krijimin e fëmijës dhe në shenjë afrimi me lutje  ndaj Atij që e ka dhuruar ta bëjë të mirë.

Prej argumenteve të obligueshmërisë së tij:

“I Dërguari i Allahut e ka bërë obligim sadakatul Fitrin një sa’a hurma apo një sa’a elbi për: robin dhe të lirin, mashkullin dhe femrën, të voglin dhe të madhin, prej myslimanëve, si dhe ka urdhëruar të jepet para se të dalin njerëzit për në namaz të Bajramit.”  (Buhariu dhe Muslimi) dhe hadithe të ngjashme në të cilat ceken qartazi nocionet obligim (farz) dhe urdhër. 

     Mirëpo sadakatul Fitri është obligim për të pasurin – me termin ‘i pasur’ nuk është për qëllim i pasuri që synohet te kaptina e zekatit në pasuri por, është për qëllim ai ‘i pasuri’ në kaptinën e zekatit të Fitrit - e që është personi që ka ushqim, në natën dhe ditën e Bajramit, më tepër për një sa’a apo më shumë se një sa’ nga ushqimi i tij, i familjes apo atyre që e ka obligim të shpenzoj për ta,  

     Ata që janë nën përkujdesje sikurse jetimët dhe të çmendurit e të ngjashëm me ta, sadakatul Fitrin për ta e jep kujdestari (i cili llogaritet mbikëqyrës për ta fetarisht) nga pasuria e tyre. E nëse nuk kanë pasuri, atëherë ai e jep sadakatul fitrin nga pasuria e tij për ta sikur dhe që e jep për ata që e ka obligim të shpenzoj për ta. Për shkak të kuptimit të përgjithshëm të fjalës së Pejgamberit (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem), i cili thotë: “Jepeni sadakatul Fitrin për ata që jeni përgjegjës për furnizimin e tyre.”

 

Llojet e ushqimeve nga të cilat jepet sadakatul Fitri

     Është vërtetuar se Ebu Seid El Hudrijj ka thënë: “E jepnim – sadakatul Fitrin – në kohën e Pejgamberit (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) një sa’ ushqim, një sa’ hurma, një sa’ elb apo një sa’a rrush të terur ...” (Buhariu dhe Muslimi)

      E në një transmetim të tij te Buhariu ka thënë: “Ushqimi ynë ishte elbi, rrushi i terur, djathi dhe hurmat.”

    Më mirë është të përkufizohemi në këto lloje të ushqimit të përmendura në hadith nëse ekzistojnë dhe gjenden gjithashtu ata që i pranojnë ato për t’u ushqyer me to. Duhet të jepet për sadakatul Fitrin ushqimi më i mirë dhe më i dobishëm për të varfrit, për shkak se Buhariu transmeton se Ibn Umeri (Allahu qoftë i kënaqur me të) e jepte sadakutl Fitrin në hurma. Dhe në Muvetta transmetohet nga Nafi: “Ibn Umeri nuk e jepte sadakatul Fitrin vetëm se në hurma përveç njëherë e ka dhënë në elb – kur nuk kishin banorët e Medinës hurma – d.m.th. nuk kishte hurma në Medine dhe për këtë e dha në elb.”

       Në këtë tërhiqet vërejtja që të jepet lloji më i mirë nga këto lloje dhe ato që janë më të dobishme për të varfrit. E medh-hebi i Malikut, Shafiut, Ahmedit dhe shumicës së dijetarëve është se gruri është më i mirë e më pas hurmat. Allahu i lartësuar ka thënë: “Kurrsesi nuk do të arrini mirësinë e lartë, përderisa të mos ndani një pjesë nga ajo që e doni.” (Ali Imran: 92 ) Për këtë që u tha dhënia e sadakatul Fitrit nga njëri prej këtyre llojeve, nëse gjendet kush ushqehet me to, është më mirë për shkak se kjo është në pajtim me synetin – traditën profetike dhe është më mirë fetarisht por, nëse nuk gjenden, atëherë jepet nga ushqimet e tjera të përdorura në vend.

     Disa dijetarë – e ky është mendimi i Malikut, Shafiut, Ahmedit dhe të tjerëve – ndajnë mendimin se bën të jepet nga çdo lloj i drithit apo i frutave i cili përdoret për ushqim edhe nëse ekzistojnë pesë llojet e përmendura në hadith. Këtë mendim e ka përzgjedhur edhe Shejhul Islam Ibn Tejmije: dhe është argumentuar për të me fjalën e Allahut të lartësuar: “.. me ushqim mesatar që ushqeni familjen tuaj ..” (El Maide: 89) dhe me fjalën e tij (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem): “Një sa’a ushqim.” e ushqimi mund të jetë grurë apo elb, dhe ka thënë: Ky është mendimi i shumicës së dijetarëve dhe është mendimi më i saktë ngase, bazë në dhënien e lëmoshave (sadakave) është se ato janë obligim të jepen në shenjë solidariteti me të varfrit.”

     Ibn Kajjimi (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: “Dhe kjo është e vërteta që nuk bën të të thuhet diç tjetër, ngase qëllimi prej sadakatul Fitrit është përmbushja e nevojave që kanë të varfrit ditën e Bajramit dhe solidarizimi me ta përmes ushqimit që e hanë banorët e atij vendi, për shkak se Pejgamberi (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Mjaftoni ata në këtë ditë që të mos sillen vërdallë (në kërkim të ushqimit)”.

     Autori: Ky është ixhtihadi i këtyre dijetarëve të mëdhenj – Allahu i mëshiroftë – përndryshe nëse gjendet ndonjëri nga llojet të cilat i ka përmendur i Dërguari i Allahut (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) dhe gjendet kush e pranon me vullnet, për shkak se ai është ushqimi i tij i zakonshëm, kjo është më mirë. Ndërsa nëse lloje të tjera të ushqimit janë më të dashura te njerëzit dhe më të lehta për ta dhënia e tyre për sadakatul Fitr është më meritore për shkak se realizohet solidariteti, mjaftohen me to dhe se dhënia e sadakatul Fitrit nga këto ushqime është ajo që duhet bërë. Pejgamberi (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Mirësi është ajo që të pushon shpirti në të dhe të qetësohet zemra ndërsa mëkat është ajo që të brenë në shpirt dhe të vërtitet në gjoks (ta shqetëson zemrën) edhe nëse njerëzit të japin fetva(në vazhdimësi).” (Transmeton Imam Ahmedi dhe Daremiu me zingjir të mirë të transmetimit.) Ebu Seid El Hudrijj ka thënë: “Për sa më përket mua unë ende e jap atë sikur që e kam dhënë në kohën e të Dërguarit Sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) d.m.th. një sa’a ushqim e jo një gjysëm sa’a.”

 

 

Sasia e obliguar në dhënien e sadakatul Fitrit

     Është vërtetuar në hadithe të sakta se Pejgamberi (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) ka thënë: “E ka obliguar zekatin e Fitrit një Sa’a.” e për qëllim me të është një sa’a në kohën e Pejgamberit (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) e që është katër ‘mudd’. E një ‘mud’ është: Dy shuplakat e nje njeriu mesatar të mbushura plot me grurë të mirë apo drithëra të ngjashme me të. Ndërsa sot një sa’a llogaritet me dy kilogram e gjysmë përafërsisht, e çka jepet më tepër se kjo sasi e bën nijet si sadakë (lëmoshë) të përgjithshme. Allahu i lartësuar ka thënë: “E kush punoi ndonjë të mirë, që peshon sa grimca, atë do ta gjejë.” (Ez Zelzele: 7)

 

Koha e dhënies së zekatit të Fitrit

Për dhënien e zekatit të fitrit ekzistojnë dy kohë:

 

     E para: Koha e preferuar për ta dhënë atë është: prej perëndimit të diellit, natën e Bajramit, e gjerë në namaz të Bajramit dhe prej saj koha më e vlefshme është mes namazit të sabahut dhe atij të bajramit. Kjo sepse është vërtetuar në hadithin e shënuar te Buhariu dhe Muslimi nga Ibn Umeri (Allahu qoftë i kënaqur me të) i cili ka thënë: “E ka obliguar (farz) Pejgamberi  (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) zekatin e fitrit.” e në të thotë: “si dhe ka urdhëruar të jepet para se të dalin njerëzit për në namaz të Bajramit.”. Gjithashtu kemi përmendur më parë komentin e disa dijetarëve të selefit në fjalën e Allahut të lartësuar: “Ka shpëtuar ai që është pastruar. Që e përkujton madhërinë e Zotit të vet dhe falet.” (El A’la:  Se ai është njeriu i cili e jep zekatin e Fitrit ditën e Bajramit para namazit të bajramit. 

     E dyta: Koha e lejuar. Kjo kohë është para ditës së Bajramit një apo dy ditë për shkak se në sahihun e e Buhariut (Allahu e mëshiroftë) shënon se: “ Ata – d.m.th. sahabët ua jepnin zekatin e Fitrit të varfërve një apo dy ditë para Bajramit.” dhe në këtë ekzistonte konsensus mes tyre. Dhe në hadithin e transmetuar nga Ibn Abasi shënon: “Ai që e jep para namazit atij i pranohet si sadakë i Fitrit e nëse e jep pas namazit atëherë është sadakë (lëmoshë) prej sadakave.” (Transmeton Ebu Davud dhe të tjerët).

     Ibn Kajjimi (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: “Ajo që kuptohet nga hadithi është se nuk lejohet vonimi i zekatit të Fitrit pas namazit të bajramit.” 

     Autori: Ka për qëllim nëse vonohet pa ndonjë arsye dhe të tregoj se dhënia e tij përfundon me përfundimin e namazit të Bajramit.

     Shejhul Islam Ibn Tejmije ka thënë: “Nëse e vonon pas namazit të Bajramit, atëherë llogaritet kaza përndryshe obligimi për dhënien e tij nuk anulohet me daljen e kohës.”

     Disa dijetarë tjerë kanë thënë: “Dijetarët e fikhut janë të pajtimit se ajo nuk anulohet nëse ai që e ka obligim e vonon dhënien e tij dhe kjo i mbetet borxh atij deri sa ta kryej atë. Gjithashtu vonimi i zekatit të Fitrit pas ditës së Bajramit është haram (i ndaluar) dhe ky person duhet ta kompensoj atë. Dhe me pajtimin e gjithë dijetarëve ka mëkat nëse e vonon qëllimisht.”

 

Kujt i jepet zekati i Fitrit?

          Në hadithin e Ibn Abasit (Allahu qoftë i kënaqur me të) transmetohet se: “Pejgamberi  (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) e ka obliguar sadakatul Fitrin si pastrim për agjëruesin prej fjalëve dhe veprave të kota dhe ushqim për të varfrit.”  Sipas këtij hadithi ai i jepet vetëm të varfërve dhe jo kategorive të tjera. Shejhul Islam Ibn Tejmije (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: “Nuk lejohet dhënia  e tij vetëm se për atë që e meriton zekatin e Fitrit, e ata janë të cilët marrin për të përmbushur nevojat e tyre.”

     Lejohet që një grup njerëzish apo njerëzit e një familje ta japin zekatin e Fitrit një të varfri të vetëm sikurse që lejohet që zekati i Fitrit i një personi t’i shpërndahet më shumë se një të varfri nëse shfaqet nevoja e madhe për këtë.

    Por, duhet që t’i dorëzohet vetë të varfrit apo atij që është autorizuar nga ai që ta marrë zekatin për të.

 

Dhënia e vlerës së zekatit të Fitrit në të holla.

    Nuk lejohet që për zekat të Fitrit në vend të ushqimit të jepet vlera e tij në të holla.Për shkak se Pejgamberi (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) ka cituar disa lloje të ushqimeve edhe përkundër ekzistimit të vlerës së tyre. E nëse do të lejohej dhënia e vlerës së tij në të holla do ta sqaronte atë Pejgamberi (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) dhe kjo është e bazuar në rregullën se: “nuk lejohet vonimi i sqarimit pas kohës kur shfaqet nevoja për të.” Gjithashtu nuk dihet se ndonjëri nga shokët e Pejgamberit (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) e ka dhënë vlerën e zekatit të Fitrit në të holla – edhe pse ekzistonte mundësia për këtë në kohën e tyre – ndërsa ata janë njerëzit që më së miri e njohin synetin e tij dhe që më së shumti e pasojnë traditën e tij. Gjithashtu dhënia e tij në të holla dikton zhvlerësimin e këtij obligimi të madh dhe injorancën e njerëzve për dispozitat që kanë të bëjnë me të dhe mospërfilljen e tij.

     Imam Ahmedi ka thënë: “Nuk jepet në të holla. I është thënë: Disa njerëz thonë se Umer b. AbdulAzizi e merrte në të holla? Ka thënë: E lënë fjalën e të Dërguarit të Allahut (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) dhe thonë: ka thënë filani, ndërsa Ibn Umeri ka thënë: “E ka obliguar (farz) Pejgamberi  (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) zekatin e fitrit.”  

     Autori: Dhënia e zekatit të fitrit në të holla në vend të ushqimit nuk lejohet, ngase e kundërshton fjalën dhe veprën e Pejgamberit (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) dhe veprën e shokëve të tij pas tij. Edhe nëse këtë mendim e kanë disa dijetarë megjithatë për bazë është ajo që është transmetuar nga Pejgamberi (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) e jo ajo që e kundërshton atë prej mendimeve të dijetarëve. Ibn Abasi (Allahu qoftë i kënaqur me të) ka thënë: “Frikësohem se mos zbresin gurë nga qielli! U them juve ka thënë i Dërguari i Allahut (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) e ju thoni: Ka thënë Ebu Bekri dhe Umeri!!”

 

Bartja e zekatit të Fitrit nga vendi ku është personi në një vend tjetër.

     Bazë është që njeriu ta jap zekatin e Fitrit për të varfërit e vendit në të cilin iu është obliguar – dhe dhënia e tij është obligative me perëndimin e diellit natën e bajramit – e bartja e tij në një vend tjetër ndikon të vonohet dorëzimi i tij në kohën e tij të ligjshme. E ndoshta edhe përfundon me dhënien e tij në të holla dhe kësisoj humbet një obligim dhe përhapet injoranca e njerëzve për dispozitat e dhënies së tij sipas synetit të Pejgamberit (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem).

     Nuk është vërtetuar nga Pejgamberi (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) dhe nga asnjë prej udhëheqësve të drejtë, e as nga ndonjë prej Sahabëve (Allahu qoftë i kënaqur me ta) – me sa dijë unë – se e kanë bartur atë prej Medines për në vendet e tjera. Për këtë dhënia  e tij – në këtë kohë – nga një shoqëri te tjetra – e në ç’gjë thërrasin disa njerëz dhe e teprojnë – llogaritet nga veprat e shpikura nga të cilat duhet të kihet kujdes dhe duhet të informohen njerëzit se kjo është në kundërshtim me rregullat. E Allahut i drejtohemi për ndihmë.

     Ndërsa ajo që një person e obligon familjen e tij ta japin zekatin e Fitrit në vendin e tyre kurse ai është në një vend tjetër, nuk ka ngjashmëri me atë që thamë. Vërejtja ka të bëjë me dhënien e zekatit nga një person i një vendi te një vend tjetër dhe nga kjo rezultojnë vërejtjet e mëparshme të cilat u përmendën më herët.   

Për fund, lavdërimi dhe shpëtimi qofshin për Pejgamberin tonë, Muhamedin dhe familjen e shokët e tij.

        

 Autori: Abdullah b. Salih El Kusajjir

Përkthim: Driton Lekaj

 

Read more...
  • Published in Haxhi

Haxhi mes obligimit dhe realitetit

    Falënderimi i takon Allahut, Zotit të botëve. Lavdërimi e shpëtimi qofshin mbi vulën e profetëve dhe të dërguarve, mbi familjen dhe shokët e tij si dhe mbi të gjithë ata që udhëzohen me udhëzimin e tij gjer në ditën e Gjykimit, e më

    Pandërprerë karvanët e besimtarëve  - e për këtë falënderojmë Allahun – e vazhdojnë rrugëtimin e tyre drejt vendeve të shenjta për ta kryer obligimin e Haxhit duke ndjekur shembullin e babës së pejgamberëve dhe udhëheqësit të besimtarëve të drejtë, Ibrahimin (alejhis selam) që kur ngriti me zë të lartë thirrjen e përjetshme në shenjë respekti ndaj urdhrit të Allahut të cilin e shënoi në Kuranin Fisnik: “Dhe thirr ndër njerëz për haxhin, se të vijnë ty këmbësorë e edhe kalorës me deve të rraskapitura që vijnë prej rrugëve të largëta. (Vijnë) Për të qenë të pranishëm në dobitë e tyre dhe që ta përmendin Allahun në ato ditë të caktuara (në shenjë falënderimi)” (El Haxh: 27-28) si dhe duke ndjekur traditën e Pejgamberit (lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të) i cili tha në haxhin e lamtumirës: “Merrni nga unë mënyrën e kryerjes së riteve të haxhit.”

    Dhe nuk afrohen muajt e haxhit e që motivi i dashurisë për Allahun e lartësuar dhe pasimin e traditës së Pejgamberit  (lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të) të mos e nxisin çdo musliman të niset drejt vendeve të shenjta për t’iu përgjigjur Allahut të lartësuar.

    Por, a kanë mundur muslimanët – të cilët sot numërojnë më shumë se një miliard frymë – ta përjetojnë këtë obligim dhe të jenë dëshmitarë të begative të përmendura në ajetin fisnik: “(Vijnë) Për të qenë të pranishëm në dobitë e tyre”(El Haxh: 28) në këtë botë dhe botën tjetër?

   Në të vërtetë të furnizuarit nga adhurimet në shoqërinë islame imponon që lëvizja e shoqërisë të ngjyroset me nënshtrimin ndaj Allahut të lartësuar në raportet mes tyre, për të dalë në sjelljet e individëve! Por, a është dukur jehona e furnizimit nga haxhi në realiteti i muslimanëve?  Adhurimit që bashkon mes zemrave të myslimanëve dhe rrënjos në to ndjenjën e ndërsjellë si fryt i adhurimit të përbashkët, a ka dalë në shesh si e tillë? A janë furnizuar myslimanët prej haxhit dhe a i kanë përjetuar urtësitë e tij gjatë kryerjes së dispozitave të tij, sipas rregullave dhe traditës pejgamberike?

   A ka lëvizur ai karvan i veshur në të bardha, që shkëlqejnë, nëpër vendet ku kryhet haxhi si një nishan që zbukuron tokën dhe me të cilët i Gjithëmëshirshmi lavdërohet para melekëve të Tij, apo si haxhinj që kanë zemrat e lidhura dhe si muslimanë që ecin sipas ligjit të Allahut? A u shfaqën urtësitë e mëdha të haxhit dhe gjurmët e tij madhështore duke lëvizur së bashku me atë karvan? A shfaqeshin këto urtësi në gjymtyrët e haxhinjve dhe a fiksoheshin në ritet e tyre? A janë shkrirë dallimet shpirtërore mes të pasurit dhe të varfrit, të fortit dhe të dobëtit dhe a janë flakur këto dallime së bashku me teshat që vishen jashtë haxhit? Dhe a duken shpirtrat të pastër, të afërt e të shoqëruar mes vete ku dëlirësia e tyre duhet të mos jetë më e paktë se shkëlqimi i teshave të ihramit?

   Realiteti është se: vërtet bashkimi i një numri kaq të madh të myslimanëve në atë vend të pastër fillimisht duket një karakteristikë pozitive e shenjave të rigjallërimit. Por, edhe pse janë shtuar hapësirat e të përmbajturit të vërtetë për fenë,  megjithatë një numër i madh i tyre ende përgjigjen negativisht në pyetjet e mëhershme dhe arsyet për këtë janë si vijon:

 

  • Shumë muslimanë janë larg parimeve të shëndosha të

besimit e kjo përbën devijim të qartë nga rruga e drejtë e Allahut dhe kundërshtim ndaj traditës profetike e cila ka tërhequr vëmendjen nga shirku i fshehtë dhe ai i vogël e lëre më shirkun e madh. Kjo e obligon rëndësinë e vetëdijesimit për njësimin e Allahut dhe adhurimin e sinqertë ndaj Tij  – qoftë i lartësuar dhe i madhëruar.

   Ajo që të bën të ndjesh keqardhje është neglizhenca e prekshme te disa dijetarë dhe heshtja e tyre e dyshimtë rreth këtyre dukurive pagane (idhujtare) ndërsa atyre iu është besuar kumtimi i shpalljes së qartë. E te Allahu shprehim ankesën tonë!

 

  • Ky adhurim (haxhi) është bërë te shumë muslimanë vetëm

një shëtitje turistike e thjeshtë, gati se është boshatisur nga ana e saj shpirtërore, bile është bërë mejdan për të garuar dhe lavdëruar!! Sikurse të jetë qëllimi që dikush të emërtohet me emrin haxhi filani e nëse nuk thirret kësisoj e konsideron si fyerje ndaj tij.

 

  • Për shkak të injorancës që mbizotëron te shumë haxhinj për

rregullat dhe etikën e këtij adhurimi  - veçanërisht në zbatimin praktik të haxhit si: gjatë kryerjes së tavafit, sajit dhe gjatë transferimit nëpër vendet ku kryhet haxhi -  është përhapur ajo që ndodh në mesin e haxhinjve prej sjelljeve jo të lavdëruara dhe shqetësimit të paarsyeshëm të tjerëve, edhe pse kjo është e ndaluar me fjalën e Allahut të lartësuar: “Haxhi është në muajt e caktuar e kush bën (ia fillon të zbatojë) haxhin në këta muaj, nuk duhet afruar gruas, nuk bën të merr nëpër këmbë dispozitat e sheriatit, as nuk duhet shkaktuar grindje.” (EL Bekare: 197)

 

    E me qëllim të këshillës: ne po iu përkujtojmë me disa çështje të rëndësishme në këtë temë, e nga Allahu kërkojmë ndihmë dhe sukses:

 

  • Haxhi duhet të kryhet në bazë të asaj që është vërtetuar prej

synetit dhe sikur që është transmetuar, duke sjellë ndërmend gjërat që të përkujtojnë qëndrimet e pejgamberëve dhe të dërguarve e sidomos qëndrimet e pejgamberit të Allahut, Ibrahimit (alejhis selam) kur i dha lamtumirën fëmijës dhe gruas së tij te kjo shtëpi – Qabeja, në atë shkretëtirë përvëluese por, me zemër të stërmbushur me besim dhe ai thoshte: “Zoti ynë! Unë një pjesë të familjes sime e vendosa në një luginë, ku nuk ka bimë, e pranë shtëpisë Tënde të shenjtë. Zoti ynë (i vendosa aty) që ta falin namazin, pra bën që zemrat e disa njerëzve të mallëngjehen për ata, dhe, për të falënderuar me mirënjohje, furnizoi ata me fruta.” (Ibrahim: 37).  Gjithashtu qëndrimin e pejgamberit dhe shembullit tonë Muhamedit (lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të) kur ai e kreu haxhin e tij të fundit dhe me të ishin mijëra muslimanë ndërsa ai po ua mbante atyre fjalimin e lamtumirës në të cilin i sqaroi objektivat dhe parimet e tij të përgjithshme, nga i cili do të mjaftohemi me fjalët e tij (lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të): “”O ju njerëz: Vërtet gjaku dhe pasuria e juaj janë për njëri tjetrin nga ju të ndaluara(t’i cenoni pa të drejtë), derisa ta takoni Zotin e juaj ashtu siç është e shenjte kjo ditë e muajit tuaj në këtë vend tuajin. Veni re: Prej veprave të kohës së injorancës kam përdhosur çdo gjë: Gjaqet e kohës së injorancës janë të anuluara .. dhe kamata e injorancës është anuluar ...Dhe keni frikë Allahun në sjelljen tuaj ndaj grave. Ua kam lërë dy gjëra nëse kapeni për to nuk do të humbisni: librin e Allahut ... ”

 

  • Me haxhin e fundit të Pejgamberit (lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të) përkoi edhe zbritja e fjalës së Allahut të lartësuar:  “Sot përsosa për ju fenë tuaj, plotësova ndaj jush dhuntinë Time, zgjodha për ju islamin fe.” (El Maide: 3).  Gjë që e vërteton islamin si fe e cila e udhëheq tërë jetën e muslimanit dhe se çdo përpjekje për kufizimin e rolit të kësaj feje përmes pretendimeve të gënjeshtarëve është e kotë. Loja me fenë e Allahut është krejtësisht e papranueshme.

 

  • Ato skena, kujtime dhe qëndrime, që janë të dashura për shpirtin, e të cilat i kujton haxhiu në çastet kur kryen ritet e haxhit,

na mësojnë besimin e vërtetë në Allahun dhe se si duhet t’i mbështetemi Atij. E ai që mbështetet në Allahun me një mbështetje të vërtetë, me besim dhe bindje në atë që është te Allahu, atëherë Allahu ia realizon synimet e tij: “Kush i mbështetet Allahut, Ai i mjafton atij, All-llahu realizon dëshirën e vet dhe All-llahu çdo gjëje ia ka caktuar kohën (afatin).” (Et Talak:3)

 

  • E ai që ka sukses ta kryej këtë obligim ka shansin para vetes që ta ripërtërijë besën me Allahun e lartësuar për shkak të shpërblimit të madh që është ndarë për këtë obligim. Pejgamberi (lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të) ka thënë: “Umreja deri në Umren tjetër është shpagim për mëkatet e bëra mes tyre dhe për haxhin e kryer si duhet shpërblimi i vetëm është xheneti.”

 

  • Pastaj haxhi është edhe si shfaqje e unitetit të myslimanëve

dhe ai ta përkujton tubimin në ditën e ringjalljes gjithashtu njeriu e trajnon përmes tij veten në durim, vetëpërmbajtje, përpjekje për të edukuar nefsin dhe xhihadin në luftimin e armiqve. Haxhi është prej veprave më të vlefshme. Pejgamberi (lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të) kur është pyetur se: “Cila vepër është më e mira? (Është përgjigjur) Besimi në Allahun dhe të Dërguarin e Tij, e pastaj cila? Ka thënë: Xhihadi në rrugën e Allahut .. i është thënë: pastaj cila? Ka thënë: Haxhi i pranuar.”  E kur e ka pyetur Aisheja (Allahu qoftë i kënaqur me të) dhe i ka thënë: “O i Dërguar i Allahut, e kuptuam se xhihadi është vepra më e mirë, atë mos bëjmë edhe ne xhihad? Ai tha: Jo, por xhihadi më i mirë (për ju) është: Haxhi i pranuar.”

   

   Dhe për fund: Më duhet të vë theksin në një pikë të rëndësishme të kësaj teme; Është përhapur te shumë autorë dhe mendimtarë pretendimi se haxhi është një kongres islam, dhe ata padyshim kanë për qëllim domethëniet e mira të cilat rrjedhin nga tubimi i muslimanëve dhe diskutimi rreth gjendjes së tyre si dhe puna për zgjidhje e problemeve aktuale të tyre, por kjo edhe pse është e një rëndësie të veçantë nuk është qëllimi i vërtetë i haxhit. Haxhi nuk përkufizohet  në elitën sikurse që ndodh në kongrese, të cilat nuk përkufizohen me ndonjë vend apo vende  të caktuara por, haxhi është adhurim dhe udhëtim drejt shtëpisë së vjetër – Qabesë dhe ai i përfshin çdo kë prej muslimanëve që i ka plotësuar kushtet.

   Si rrjedhim: Haxhi është ritual i cili ka shtyllat, obligimet dhe kushtet e tij dhe sa shumë kemi nevojë të njohim urtësinë e obligueshmërisë së tij, njohjen e dispozitave të tij dhe të përfitojmë maksimalisht prej tij. Na mjafton premtimi hyjnor për atë që e kryen si duhet dhe me përpikëri se shpërblimi i tij do të jetë xheneti.

   Allahun e lusim që ta pranojë haxhin nga muslimanët dhe ta bëjë haxhin e tyre të pranuar dhe mundin e tyre të shpërblyer.

Përkthim: Driton Lekaj

Botuesi: Revista ’El Bejan’ 

   

 

Read more...
Subscribe to this RSS feed
Back to top